Бөйҙө

Ауыл
Бөйҙө
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Учалы районы
Ауыл советы	Бөйҙө
Координаталар	54°15′17″ с. ш. 59°29′55″ в. д.
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Телефон коды	34791)36
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 253 816 001
ОКТМО коды	80 653 416 101
ГКГН номеры	0037089
Бөйҙө

Бөйҙө (рус. Буйда) — Башҡортостандың Учалы районындағы ауыл, Ахун ауыл советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны — 764 кеше. Почта индексы — 453703, ОКАТО коды — 80253816001.

Географик урыны

Район үҙәгенән көньяҡ-көнсығышҡа 14 км һәм Учалы тимер юл станцияһынан көньяҡ-көнсығышҡа табан 21 км алыҫлыҡта Бөйҙө йылғаһы (Уй йылғаһы бассейны) буйында урынлашҡан.

• Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 14 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Учалы): 21 км.

Тарихы

Ауылға Верхнеурал өйәҙе Ҡара-Табын улусы халҡы нигеҙ һала, 1795 йылдан билдәле. Типтәрҙәр шулай уҡ Бөйҙө приискыһында ла йәшәгән. 1920 йылда унда 6 йорт-хужалыҡта 42 кеше иҫәпләнгән. Типтәрҙәр игенселек һәм малсылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. XVIII быуат аҙағында улуста барлығы 4 тирмән булған. Әммә барлыҡ типтәрҙәр ҙә иген үҫтермәгән. Уларҙың игенселеге үҫешмәгән була, уға типтәрҙәр составына ҡушылған ярым күсмә башҡорттар йоғонто яһай. Типтәр-Учалы улусында типтәрҙәрҙең ике командаһы менән ике старшина идара итә..

1920 йылда Бөйҙө — Иверск алтын табыу приискыһы.

1939 йылда Бөйҙө приискы ҡасабаһы булараҡ теркәлгән.

1943 йылда алып Бәләкәй Учалы ҡасаба советы составындағы Бөйҙө ҡасабаһы.

1963—2000 йылдарҙа Учалы ҡасабаһы составындағы ауыл.

2000 йылдың ноябренә тиклем Учалы ҡалаһы составына инә; «Бөйҙө ауыл советын Учалы ҡалаһынан Башҡортостан Республикаһының Учалы районына тапшырыу тураһында» 95-се БР Законына ярашлы, Учалы районына күсерелә.

Рәсемдәр

Бөйҙө ҡасабаһы Старатель урамы панорамаһы

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	42
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	1077
1959 йыл 15 ғинуар	670
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	710
2002 йыл 9 октябрь	728
2010 йыл 14 октябрь	764	366	398	47,9	52,1

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт — башҡорттар (87 %).

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Урамдар

• Ахун урамы (рус. Ахуновская улица)
• Көнсығыш урамы (рус. Восточная улица)
• Жураковка урамы (рус. улица Жураковка)
• Комбинат урамы (рус. Комбинатская улица)
• Комбинат тыҡрығы (рус. Комбинатский переулок)
• Михаил Беляев урамы (рус. улица Михаила Беляева)
• Йәштәр урамы (рус. Молодежная улица)
• Таулы урамы (рус. Нагорная улица)
• Йәйғор урамы (рус. Радужная улица)
• Йылға урамы (рус. Речная улица)
• Старателдәр урамы (рус. Старательская улица)
• Теплица урамы (рус. Тепличная улица)
• Тимофеевка урамы (рус. улица Тимофеевка)
• Химзавод урамы (рус. Химзаводская улица)
• Шоссе урамы (рус. Шоссейная улица)
• Үҙәк урам (рус. Центральная улица)

Инфраструктура

Иҡтисады нигеҙе — Бөйҙө приискыһы, алтын, гранит табыу.

Урта дөйөм белем биреү мәктәбе, мәҙәниәт йорто, ауыл китапханаһы, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ пункт эшләй.

Транспорты

Ауылда автотранспорт бар. «Бөйҙө-1», «Бөйҙө-2» йәмәғәт транспорты туҡталыштары.

Һылтанмалар

• Бөйҙө // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 26 июнь 2022)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий 2022 йыл 12 апрель архивланған.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 29. — ISBN 978-5-295-04683-4.