Һөйөндөк (Учалы районы)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ауыл
Һөйөндөк
Һөйөндөк
Ил

Рәсәй

Федерация субъекты

Башҡортостан

Муниципаль район

Учалы районы

Ауыл советы

Илсеғол

Координаталар

54°48′29″ с. ш. 59°51′59″ в. д.HGЯO

Милли состав

башҡорттар

Сәғәт бүлкәте

UTC+6

Һанлы танытмалар
Автомобиль коды

02, 102

ОКАТО коды

80 253 820 009

ОКТМО коды

80 653 420 141

Картаны күрһәтергә/йәшерергә
Һөйөндөк (Рәсәй)
Һөйөндөк
Һөйөндөк
Һөйөндөк (Учалы районы) (Башҡортостан Республикаһы)
Һөйөндөк

Һөйөндөк — Башҡортостандың Учалы районындағы ауыл, Илсеғол ауыл Советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны — 117 кеше[1]. Почта индексы — 453715, ОКАТО коды — 80253820009.

Географик урыны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Район үҙәгенән төньяҡ-көнсығышҡа табан 86 км һәм Устиново тимер юл станцияһынан (Силәбе өлкәһе) көньяҡ-көнбайышҡа табан 6 км алыҫлыҡта урынлашҡан.

  • Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 86 км
  • Яҡындағы тимер юл станцияһы (Устинов): 6 км[2]

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һөйөндөк ауылына XIX быуаттың 1-се яртыһында Троицк өйәҙе Ҡаратабын улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һалған. Һөйөндөк Көсөк ауылына яҡын, Ҡарабалыҡ күле буйында урынлашҡан. Нигеҙ һалыныу ваҡыты аныҡ билдәләнмәгән. XVIII быуат аҙағында был ауыл әле булмай. 1834 йылда 35 йорт иҫәпләнгән, уларҙың һәр береһендә уртаса 5,5 кеше йәшәгән. X рәүиз буйынса 39 йортта 238 аҫаба, шулай уҡ 5 йортта керҙәштәр иҫәпләнгән. Малсылыҡ, игенселек менән шөғөлләнгәндәр. 1841 йылда 200 кеше йәшәгән 36 йорт-хужалыҡҡа 200 ат, 40 һыйыр, 200 һарыҡ һәм 10 кәзә тура килгән. 200 кешегә 400 бот яҙғы иген сәселгән[3].

1866 йылда 46 йорт-хужалыҡта 260 кеше йәшәгән. 1900 йылда мәсет теркәлгән[4].

Хәҙерге осор[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һөйөндөк ауылында фельдшер‑акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто, китапхана бар[5].

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө Бөтә халыҡ Ир-егеттәр Ҡатын-ҡыҙҙар Ир-егеттәр өлөшө (%) Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август 441
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар 283
1959 йыл 15 ғинуар 292
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар 152
2002 йыл 9 октябрь 157
2010 йыл 14 октябрь 117 53 64 45,3 54,7
Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, халыҡтың күпселеге — башҡорттар (95 %)[6].

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Ревизия материалдары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1859 йылда[7] Һөйөндөк ауылында ла рәүиз (ревизия) үткәрелә һәм уның материалдары Башҡортостандың Милли архивында һаҡлана.

Урамдары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Ҡыйҙыш урамы (рус. улица Кыйдыш)
  • Таулы урамы (рус. улица Таулы)[8]

Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тирә-яҡ мөхит[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ер-һыу атамалары

Тау-таштар

  • Ҡаҡсырҙы тауы
  • Ҡасҡын ташы

Йылға-күлдәр

  • Ҡорбан күле
  • Убалы күле
  • Һөйөндөк күле
  • Шарҙатма йылғаһы[9]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
  2. Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.
  3. Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 15. — ISBN 978-5-295-04683-4.
  4. Һөйөндөк (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  5. Һөйөндөк (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  6. Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка)  (рус.)
  7. ревизия материалдары(недоступная ссылка)
  8. Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 20 по Республике Башкортостан
  9. Башҡортостан Республикаһының топонимдар һүҙлеге

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сығанаҡтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]