Ҡалуй

Ауыл
Ҡалуй Ҡалуй
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Учалы районы
Ауыл советы	Амангилде
Координаталар	54°04′06″ с. ш. 58°57′06″ в. д.
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 253 810 004
ОКТМО коды	80 653 410 116
Ҡалуй

Ҡалуй — Башҡортостандың Учалы районындағы ауыл, Амангилде ауыл Советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны — 134 кеше. Почта индексы — 453748, ОКАТО коды — 80253810004.

Географик урыны

Ҡалуй ауылы Миндәк йылғаһы буйында урынлашҡан.

• Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 58 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Ҡаҙаҡҡол): 2 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Урал-Тау): 32 км.

Тарихы

Ҡалуй ауылы Миндәк йылғаһы буйында XVIII быуаттың 80-се йылдар аҙағында барлыҡҡа килә. 1795 йылғы V рәүиз буйынса унда 8 йортта 62 кеше иҫәпләнгән. 1859 йылда 29 йортта 160 кеше йәшәгән. 1920 йылғы халыҡ иҫәбен алыу ваҡытында 52 йортта 267 кеше иҫәпкә алына. Йәйләүгә Кесе Ҡаҙаҡҡол ауылы халҡы күсенеп йөрөгән урынға май айы аҙаҡтарында сыҡҡандар. Ауыл башҡалар араһында үҙенең ярлылығы менән айырылып торған. 17 хужалыҡта йәшәгән 135 кешегә 60 ат, 40 һыйыр, 43 һарыҡ тура килгән. Тәүге төпләнеүсе Ҡалуй исеме менән аталған. Ҡалуйҙың улдары Юлдаш 1773—1840 йылдарҙа һәм Ҡужагилде 1776—1840 йылдарҙа атаһының ауылында йәшәгән.

Малсылыҡ, игенселек менән шөғөлләнгәндәр.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)	195
1920 йыл 26 август	267
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	164
1959 йыл 15 ғинуар	138
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	99
2002 йыл 9 октябрь	130
2010 йыл 14 октябрь	134	73	61	54,5	45,5

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, Ҡалуй ауылында башҡорттар йәшәй (100 %).

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Билдәле шәхестәре

• Нурғәле Зөбәйеров — 14-се Башҡорт полкы составында 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм 1813—1814 йылдарҙағы Рус армияһының сит илгә походтарында ҡатнашыусы. «1814 йылдың 19 мартында Парижды алған өсөн» һәм «1812 йылғы Ватан һуғышы иҫтәлегенә» көмөш миҙалдары кавалеры.

Урамдары

• Мәсетянған урамы (рус. улица Мәсетянган)
• Миндәк урамы (рус. улица Миндяк)
• Тау аҫты урамы (рус. Подгорная улица)
• Юл буйы урамы (рус. Придорожная улица)

Һылтанмалар

• Ҡалуй // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 24. — ISBN 978-5-295-04683-4.