Ҡолош (Учалы районы)

Ауыл
Ҡолош Ҡолош
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Учалы районы
Ауыл советы	Ураҙ
Координаталар	54°12′40″ с. ш. 58°59′28″ в. д.
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 253 888 003
ОКТМО коды	80 653 488 111
Ҡолош

Ҡолош (рус. Кулушево) — Башҡортостандың Учалы районындағы ауыл. Ураҙ ауыл Советы составына инә. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 151 кеше. Почта индексы — 453741, ОКАТО коды — 80253888003.

Тарихы

Ҡолош ауылына Верхнеурал өйәҙе Ҡаратабын улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нгеҙ һалған. Ҡолош — был өйәҙҙә ҡаратабындарҙың иң ҙур торамаһы булып, 1786 йылдан билдәле. 1795 йылда 30 йортта бөтәһе 238 кеше: 120 ир-егет һәм 118 ҡатын-ҡыҙ иҫәпләнгән. Йәйләүгә 30-ға яҡын арба сыға. 1846 йылда 33 йортҡа (278 кеше) 441 ат, 299 һыйыр, 205 һарыҡ, 25 кәзә тура килә. Бөтә ихаталар ҙа 216 бот ужым һәм 1904 бот яҙғы иген сәскән.

X ревизия мәғлүмәттәре буйынса, 52 йорттоң һәр береһенә уртаса 7,7 кеше тура килгән. 1866 йылда 79 хужалыҡта 407 кеше донъя көткән.

1900 йылда 401 кеше, 1920 йылда 116 йортта 547 кеше йәшәгән.

Хәҙерге осор

Ауылда фельдшер‑акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто, китапхана бар.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	547
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	266
1959 йыл 15 ғинуар	192
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	234
2002 йыл 9 октябрь	249
2010 йыл 14 октябрь	151	82	69	54,3	45,7

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, Ҡолош ауылында башҡорттар (100 %) йәшәгән.

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

Миндәк йылғаһы ҡушылдығы Шәгәр йылғаһы буйында урынлашҡан.

• Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 48 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Ураҙ): 24 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Учалы): 53 км

Урамдары

• Аҡташ урамы (рус. улица Акташ)
• Тау тыҡрығы (рус. Горный переулок)
• Урман урамы (рус. Лесная улица)
• Йылға тыҡрығы (рус. Речной переулок)
• Мәктәп урамы (рус. Школьная улица)
• Шәгәр урамы (рус. улица Шагар).

Арҙаҡлы шәхестәре

• Хәҙисов Әхмәт Мостафа улы (1905−1938) — журналист, Башҡортостандың күренекле партия һәм дәүләт эшмәкәре. Башҡортостан өлкә комсомол комитетының беренсе секретары (май 1929—ноябрь 1931). Сәйәси золом ҡорбаны (1938).

Матбуғатта

• Учалы районы Ҡолош ауылында «Буранай уйындары» үтте

Видеояҙмаларҙа

• Видео от Дом культуры д. Кулушево Учалинского района

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Тауҙар:

Йылғалар, күлдәр:

Тарихи ҡомартҡылар

• Әүлиә зыяраты

Һылтанмалар

• Ҡолош (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 19. — ISBN 978-5-295-04683-4.