Илтабан

Ауыл
Илтабан рус. Ильтабаново
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башкортостан
Муниципаль район	Учалы
Ауыл советы	Ҡунаҡбай
Координаталар	54°20′21″ с. ш. 59°16′09″ в. д.
Халҡы	↘480 кеше (2010)
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453740
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 253 845 003
ОКТМО коды	80 653 445 106
ГКГН номеры	0520522
Илтабан

Илтабан (рус. Ильтебаново) — Башҡортостан Республикаһының Учалы районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 480 кеше булған. ОКАТО коды — 80253845003.

Тарихы

Илтабан ауылына 1736 йылдың 11 февраль указына ярашлы, Себер даруғаһы Ҡаратабын улусы аҫаба башҡорттары ерҙәрендә типтәрҙәр нигеҙ һалған. Бында 1735—1740, 1755 йылдарҙағы ихтилалдарға ҡаршы сығыусы старшина Илтабан Степанов төпләнә. Уның командаһының һәм үҙенең сығышы тураһында Башҡортостан халыҡтарына үҙенең саҡырыуы менән билдәле булған Батырша Ғәлиев Петербургтағы Шлиссельбург ҡәлғәһенән былай тип яҙған: «Старшина Илтабан үҙенең командаһы менән, ислам динен ҡалдырып, урыҫ диненә күсергә, йәки боронғо бабаһының диненә — сыуаш диненә йәғни мәжүсилеккә ҡайтырға тейешлеге тураһында указ иғлан ителә». Был яҙмаһынан уның командаһынан күп кешеләрҙең сыуаш сығышлы икәнен белергә мөмкин. Батырша Илтабанды һәм уның кешеләрен белгән, Илтабан командаһындағы Әбдекәй Биктимеров уның уҡыусыһы булған. V рәүиз ваҡытында ауылда 230 кеше йәшәгән 35 хужалыҡ асыҡланған. X рәүиз осоронда 53 йортта 672 кеше иҫәпләнгән.

1900 йылда мәсет һәм һыу тирмәне теркәлгән. 1920 йылда 204 йортта 1053 кеше йәшәгән. Мәсет янында мәктәп булған. Игенселек, малсылыҡ менән шөғөлләнгәндәр.

Хәҙерге осор

Илтабан ауылы Ҡунаҡбай ауыл Советына ҡарай. Ауылда балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто, китапхана бар

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	480	235	245	49,0	51,0

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт — башҡорттар (96 %).

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Ревизия материалдары

1811 йылда Илтабан ауылында ла рәүиз (ревизия) үткәрелә һәм уның материалдары Башҡортостандың Милли архивында һаҡлана.

Географик урыны

Район үҙәгенән төньяҡ-көнбайышҡа һәм Учалы тимер юл станцияһынан көньяҡ-көнбайышҡа табан 14 км алыҫлыҡта Илтабан һыуһаҡлағысы эргәһендә урынлашҡан.

• Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 10 км
• Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Ҡунаҡбай): 2 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Учалы): 14 км.

Билдәле шәхестәре

• Гәрәева Гөлфирә Ниғәмәтйән ҡыҙы (25.10.1960), ғалим-әҙәбиәт белгесе. 1995 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. 2014 йылдан Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы ағзаһы. Филология фәндәре докторы (2011), профессор (2012). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре (2007).
• Моратова Гөлдәр Сабит ҡыҙы (20.03.1951), дәүләт һәм мәҙәниәт өлкәһе эшмәкәре. Башҡортостан Республикаһының Милли әҙәбиәт музейы директоры. 1995—2001 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһының мәҙәниәт министры урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. Салауат Юлаев ордены кавалеры (2021).

Урамдар

• Аҡман урамы (рус. улица Акмана)
• Аҡташ урамы (рус. улица Акташ)
• Ҡайын урамы (рус. Березовая улица)
• Күк сәскә урамы (рус. Васильковая улица)
• Тау тыҡрығы (рус. Горный переулок)
• Балалар баҡсаһы урамы (рус. Детсадовская улица)
• Күл арты урамы (рус. Заозерная улица)
• Йәщел урам (рус. Зеленая улица)
• Зәбир тыҡрығы (рус. переулок Зябир)
• Кедр урамы (рус. Кедровая улица)
• Клуб урамы (рус. Клубная улица)
• Ҡыҙылташ тыҡрығы (рус. переулок Кызыл-таш)
• Йәштәр тыҡрығы (рус. Молодежный переулок)
• Күл тыҡрығы (рус. Озерный переулок)
• Салауат Юлаев урамы (рус. улица Салавата Юлаева)
• Ҡарағай урамы (рус. Сосновая улица)
• Урал урамы (рус. улица Уральская)
• Үҙәк урам (рус. Центральная улица)
• Шоссе урамы урамы (рус. Шоссейная улица)
• Яйыҡ урамы (рус. Яицкая улица)

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 18 март 2021)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.

Һылтанмалар

• Илтабан // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 27. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• 1811 йылғы ревизия материалдары