Әбсәләм (Учалы районы)

Әпсәләм
	Ауыл
	Әпсәләм
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Учалы районы
Ауыл советы	Мансур
Координаталар	54°38′07″ с. ш. 59°31′43″ в. д.HGЯO
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 253 849 004
ОКТМО коды	80 653 449 111
	Картаны күрһәтергә/йәшерергә Әпсәләм

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Әбсәләм.

Әбсәләм (рус. Абсалямово) — Башҡортостандың Учалы районындағы ауыл. Мансур ауыл Советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 89 кеше^[1]. Почта индексы — 453712, ОКАТО коды — 80253849004.

Географик урыны[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 58 км
Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Абҙаҡ): 10 км
Яҡындағы тимер юл станцияһы (Шартым): 26 км^[2]

Әбсәләм ауылынан 17 км алыҫлыҡта Урал йылғаһы аға^[3].

Тарихы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

1859—1866 йылдар араһында Троицк өйәҙе Ҡаратабын һәм Барын‑Табын улусы башҡорттарының аҫаба ерҙәрендә керҙәшлек килешеүе буйынса шул уҡ өйәҙҙең Ҡыуаҡан улусы башҡорттары Ташлығалды йылғаһы буйында Әбсәләм (Этимгән) ауылына нигеҙ һала. Бәләкәй ауыл тип тә аталған. 1864 йылда бындағы 27 йортта 171 кеше йәшәгән. Ауыл халҡы Ҡашлаубар, Сыбаратйылға, Йәшенатҡан йылғалары буйындағы Урал тауы битләүендә күсенеп йөрөгән. 1866 йылда 27 йортта 171 кеше йәшәгән. Малсылыҡ, игенселек менән шөғөлләнгәндәр. Һыу тирмәне булған^[4].

Совет халыҡ иҫәбен алыу ваҡытында 331 кеше йәшәгән 61 йорт асыҡланған. 331 кешенең һәр береһенә 2 бот яҙғы иген тура килгән. 1920 йылда ауылдан 1 саҡрым алыҫлыҡта Захаров тирмәне эшләгән^[5].

Хәҙерге осор[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Әбсәләм ауылында фельдшер-акушерлыҡ пункты, клуб, магазин бар^[6].

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)	192
1920 йыл 26 август	331
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	196
1959 йыл 15 ғинуар	180
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	106
2002 йыл 9 октябрь	100
2010 йыл 14 октябрь	89	47	42	52,8	47,2

Милли состав

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә ярашлы, Әбсәләм ауылында башҡорттар йәшәгән (100 %)^[7].

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Ревизия материалдарында[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

1859 йылда^[8] Әбсәләм ауылында ла рәүиз (ревизия) үткәрелә һәм уның материалдары Башҡортостандың Милли архивында һаҡлана

Урамдары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Йәштәр урамы (рус. Молодёжная улица)
Йылға урамы (рус. Речная улица)
Үҙәк урам (рус. Центральная улица)^[9].

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
↑ Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.
↑ На своих двоих по Учалинскому Району — К истоку реки Урал 2014 йылдың 19 август көнөндә архивланған.
↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 17. — ISBN 978-5-295-04683-4.
↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 17. — ISBN 978-5-295-04683-4.
↑ Әбсәләм (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)
↑ ревизия материалдары 2021 йылдың 30 ноябрь көнөндә архивланған.
↑ Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 20 по Республике Башкортостан

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Әбсәләм (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
1859 йылғы ревизия материалдары 2021 йылдың 30 ноябрь көнөндә архивланған.
Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 17. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[1] Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)

[ATU-2] Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.

[3] На своих двоих по Учалинскому Району — К истоку реки Урал 2014 йылдың 19 август көнөндә архивланған.

[4] Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 17. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[5] Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 17. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[6] Әбсәләм (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[справочник-7] Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)

[8] ревизия материалдары 2021 йылдың 30 ноябрь көнөндә архивланған.

[9] Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 20 по Республике Башкортостан

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]