Ыҫтамғол

Ауыл
Ыҫтамғол Ыҫтамғол
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Учалы районы
Ауыл советы	Урал
Координаталар	54°08′24″ с. ш. 59°09′58″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 253 891 003
ОКТМО коды	80 653 491 111
Ыҫтамғол

Ыҫтамғол (рус. Истамгулово) — Башҡортостандың Учалы районындағы ауыл. Урал ауыл Советы составына инә. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 278 кеше. Почта индексы — 453742, ОКАТО коды — 80253891003.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 45 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Уральск): 3 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Учалы): 52 км

Тарихы

Ыҫтамғол ауылы 1737 йылдан билдәле. Себер даруғаһы Ҡаратабын улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һалған. Ауылға улус старшинаһы Истамғол Юлдашев исеме бирелгән. Икенсе исеме Ҡыштау булған. Шулай уҡ А(И)сламгулово тип тә теркәлгән. 7—8 ауыл 6-сы кантондың 26-сы йортона ҡараған.

Ыҫтамғол ауылында 1795 йылда 11 йортта 35 ир-ат һәм 45 ҡатын-ҡыҙ йәшәгән.

1846 йылда 222 кеше йәшәгән 47 йортҡа 300 ат, 200 һыйыр, 200 һарыҡ, 10 кәзә тура килгән. Шул уҡ ваҡытта 64 бот ужым һәм 928 бот яҙғы иген сәселгән. XIX быуат уртаһына йорттар һаны 58-гә, ә халҡы 340 кешегә тиклем артҡан. 1850 йылда Баҙарғолдан — 4, Ишмәкәйҙән — 3, Рәсүлдән 10 ғаилә күсеп килә. 1866 йылда 61 хужалыҡта 336 кеше йәшәгән. Малсылыҡ, игенселек менән шөғөлләнгәндәр. Мәсет булған.

1920 йылда 115 йортта 547 кеше йәшәгән. Ауыл күрше ауылдарҙан күсеп килгәндәр иҫәбенә үҫкән. 1920 йылда ауылдан бер-ике саҡрым алыҫлыҡта Киселёвтарҙың берәр тирмәне була.

Әлеге ваҡытта Ыҫтамғол ауылында фельдшер-акушерлыҡ пункты, клуб бар.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)	430
1920 йыл 26 август	547
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	454
1959 йыл 15 ғинуар	408
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	297
2002 йыл 9 октябрь	318
2010 йыл 14 октябрь	278	144	134	51,8	48,2

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, Ыҫтамғол ауылында башҡорттар (99 %) йәшәй.

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Урамдары

• Йылға аръяғы урамы (рус. Заречная улица)
• Йылға аръяғы тыҡрығы (рус. Заречный переулок)
• Йәштәр урамы (рус. Молодежная улица)
• Йәштәр тыҡрығы (рус. Молодежный переулок)
• Тау аҫты урамы (рус. Подгорная улица)
• Йылға урамы (рус. Речная улица)
• Үҙәк урамы (рус. Центральная улица)
• Үҙәк тыҡрыҡ (рус. Центральный переулок)

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Билдәле шәхестәре

• Алсынбаев Мөхәммәт Алсынбай улы (рус. Алсынбаев Мухамет Алсынбаевич; 1903—1968) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының 148-се гвардия артиллерия-миномёт полкының хәрби ашатыу взводы повозочныйы. Гвардия ҡыҙылармеецы. Ҡыҙыл Йондоҙ ордены (1945) кавалеры
• Әбделнасир Көрмәнкәев — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм 1813—1814 йылдарҙағы Рус армияһының сит илгә походтарында ҡатнашыусы.
• Ильясов Спартак Мөжәүир улы (7.11.1941) — комсомол һәм партия органдары, ауыл хужалығы ветераны, яҙыусы, публицист, йәмәғәт эшмәкәре. 2012 йылдан Рәсәй һәм Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2015), М. Буранғолов исемендәге әҙәби премия лауреаты (2012)

Һылтанмалар

• Ыҫтамғол // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 19. — ISBN 978-5-295-04683-4.