Ҡодос

Ҡодос
	Ҡала
	Ҡодос; йәһ. ירושלים‎ (Йерушала́(й)им); ғәр. القدس‎ (әл-Ҡудс); ;
Флаг[d]	Герб
Ил	Израиль
Статус	Ҡаланың көнсығыш өлөшө өсөн Палестина милли автономияһы Израиль суверенлығына бәхәсләшә. Ул Берләшкән милләттәр ойошмаһы БМО тарафынан тарафынан танылмай.
Координаталар	31°47′ с. ш. 35°14′ в. д.HGЯO
Мэр	Нир Баркат
Нигеҙләнгән	Б.Э.Т. 4 мең йыл
Беренсе мәртәбә телгә алынған	Б.Э.Т. XIX-XX быуаттар
Элекке исеме	Шалем, Иевус, Сион (Цион), Ир Давид (Град Давида), Элия Капитолина, Аль-Кудс
Майҙаны	125.156 км²
Высота над уровнем моря	754 м
Халҡы	828 500 (ҡасабаларҙан тыш) кеше (2013)
Милли состав	йәһүдтәр (530,3), ғәрәптәр (279,7), әрмәндәр (5,6), башҡалар (12,9)
Конфессиональ составы	иудеи (65%), мосолмандар (32%), христиандар (2%), башҡалар (1%)
Сәғәт бүлкәте	UTC+2, йәйге UTC+3
Телефон коды	+972 2
Һанлы танытмалар
Рәсми сайт	jerusalem.muni.il; (йәһ.) (инг.) (ғәр.)
	Ҡодос Аудио, фото и видео Викимилектә

Ҡодос (ғәр. القدس‎ әл-Ҡүдс^{[комм. 1]} (audio) (мәғл.)), Иерусалим; йәһ. ירושלים‎ Йерушалайим (audio) (мәғл.)) — Яҡын Көнсығыштағы боронғо ҡала, 1949 йылдан алып Израиль дәүләтенең баш ҡалаһы (1967 йылдан алып Израиль ҡаланың бөтә майҙанын контрольдә тота)^[2]. Иерусалим Израилдың баш ҡалаһы булараҡ халыҡ-ара йәмғиәт тарафынан танылмаған^[3]^[4]^[5]. Иерусалим — иудаизм, христианлыҡ һәм ислам диндәре өсөн изге ҡала булып иҫәпләнә. Иерусалим Урта һәм Үле диңгеҙҙәре арауығында, диңгеҙ кимәленән 650—840 метр бейеклектә урынлашҡан.

Ул донъялағы иң боронғо ҡалаларҙан иҫәплән. Беренсе торлаҡтар Б. Э. Т. IV быуаттарҙа тип билдәләнә. Б. Э. Т. XI быуатта ҡалала йәһүдтәр урынлашҡан һәм Израиль дәүләтенең баш ҡалаһы тип иғлан ителә. Б. Э. Т. VI быуатта Вавилон тарафынан баҫып алына, ә аҙаҡ Фарсы империяһы ҡул аҫтына күсә. Б. Э. Т. IV—II быуаттарҙа Боронғо Македония империяһына, Мысырға Селевекидтар дәүләтенә буйһона. Йәһүдтәр баш күтәргәндән һуң, аҙ ғына ваҡытҡа Йәһүдтәр батшалығы тергеҙелә(б.э.т. 2-се быуат). Алтынсы йылына уҡ рим провинцияһына әүерелә.

Рим империяһы ҡыйралғандан һуң, Иерусалим Византия империяһына күсә. Ошо ваҡыттан ҡаланы христианлаштырыу башлана. 639 йылда ғәрәп хәлифе Ғүмәр ибн Хәттаб тарафынан баҫып алынғас, мосолман ҡиәфәте ала. 1099—1187 һәм 1229—1244 йылдарҙа ҡала тәре йөрөтөүселәр хакимлығы аҫтында була. Аҙаҡ Мысыр тарафынан яулап алына. 1517 йылдан 1917 йылғаса Ғосманлы империяһы биләмәһенә керә. Аҙаҡ Бөйөк Британия хакимлығына күсә

Галерея

Израилдең юғары мәхкәмәһе (суды)
Израилдың сит ил эштәре министрлығы
Израиль банкыһы
Израиль музейында китаптар ҡорамы
Израилдең милли китапханаһы
Халыҡ-ара конференц-үҙәге (Иерусалим)
Иерусалим Синематека
Тәүрәт (библия) илдәре музейы
Израилдең тәбиғи һәм гуманитар фәндәр академияһы
11 сентябрь ҡазаһы ҡорбандарына Кенотаф Көнсығыш Иерусалим

Иҫкәрмәләр

Комментарийҙар

↑ Тәүрәт менән Инжилҙең ғәрәпсәгә тәржемәләрендә — أورشليم Ӯршәлӣм (Ӯрушәлӣм); Израилдәге ғәрәпсә рәсми исеме — أورشليم القدس, Ӯршәлӣм-әл-Ҡудс

Файҙаланылған әҙәбиәт һәм сығанаҡтар

↑ Local Authorities 2016 йыл 4 март архивланған.
↑ The United Nations (UN) attempted to declare the city a corpus separatum (Latin: «separate entity»)—and, thus, avert further conflict—but the first Arab-Israeli war, in 1948, left Jerusalem divided into Israeli (west Jerusalem) and Jordanian (east Jerusalem) sectors.
↑ Although Israel’s actions were repeatedly condemned by the UN and other bodies….
↑ Ira Sharkansky. Governing Jerusalem: again on the world's agenda. — Wayne State University Press, 1996. — P. 23. — 245 p. — ISBN 978-0814325926. : Most countries of the world do not formally recognize Jerusalem as Israel’s capital. Many do not recognize it as a city that is properly Israel’s. <..> A more list of countries, including the United States, the United Kingdom, and France, maintained consulates in Jerusalem but kept their embassies in what they formally recognized as the Israeli capital of Tel Aviv.
↑ Anthony Gorman, Andrew Newman. Encyclopedia of The Peoples of Africa and the Middle East / Под. ред. Jamie Stokes. — Facts On File, 2009. — P. 325. — 864 p. — ISBN 0-8160-7158-6.: capital: Jerusalem (unrecognized by most countries)

Һылтанмалар

Иерусалим — Ҡыҫҡа йәһүд энциклопедияһынан (рус.)
Истоки Иерусалима. В 5- ти брошюрах. Боганим, А.; Израэль, С.(недоступная ссылка)
Ред. Д. Вул, Отв. ред. Л. Дженнер-Клаузнер. — Иерусалим: Education Matters Ltd., 1995. — 218 c. (читать)
Туристический центр «Город Давида» 2009 йыл 9 апрель архивланған.

Рәсми

IV. JERUSALEM AND THE HOLY PLACES // ISRAEL’S FOREIGN RELATIONS. Selected Documents, Volumes 1-2 — 1947—1974 МИД Израиля (инг.)
Муниципалитет Иерусалима (йәһ.) (инг.) (ғәр.)
Gates of Jerusalem (Старый город: карты, описание) (инг.)

Мәғлүмәти

Очерктар

Суббота в Иерусалиме 2009 йыл 15 ғинуар архивланған. Михаэль Дорфман
Статьи об Иерусалиме 2011 йыл 10 август архивланған.
Влас Михайлович Дорошевич. «В земле обетованной. Иерусалим»
Иерусалим. Русская Православная Церковь в Иерусалиме 2013 йыл 25 сентябрь архивланған.

[2] Тәүрәт менән Инжилҙең ғәрәпсәгә тәржемәләрендә — أورشليم Ӯршәлӣм (Ӯрушәлӣм); Израилдәге ғәрәпсә рәсми исеме — أورشليم القدس, Ӯршәлӣм-әл-Ҡудс

[1] Local Authorities 2016 йыл 4 март архивланған.

[Britannika-3] The United Nations (UN) attempted to declare the city a corpus separatum (Latin: «separate entity»)—and, thus, avert further conflict—but the first Arab-Israeli war, in 1948, left Jerusalem divided into Israeli (west Jerusalem) and Jordanian (east Jerusalem) sectors.

[autogenerated1-4] Although Israel’s actions were repeatedly condemned by the UN and other bodies….

[5] Ira Sharkansky. Governing Jerusalem: again on the world's agenda. — Wayne State University Press, 1996. — P. 23. — 245 p. — ISBN 978-0814325926. : Most countries of the world do not formally recognize Jerusalem as Israel’s capital. Many do not recognize it as a city that is properly Israel’s. <..> A more list of countries, including the United States, the United Kingdom, and France, maintained consulates in Jerusalem but kept their embassies in what they formally recognized as the Israeli capital of Tel Aviv.

[6] Anthony Gorman, Andrew Newman. Encyclopedia of The Peoples of Africa and the Middle East / Под. ред. Jamie Stokes. — Facts On File, 2009. — P. 325. — 864 p. — ISBN 0-8160-7158-6.: capital: Jerusalem (unrecognized by most countries)

[1]

[комм. 1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Иерусалим округы
Ҡалалар	Иерусалим • Бейт-Шемеш
Урындағы советтар	Абу-Гош • Кирьят-Йеарим • Мевасерет-Цион
Региональ совет	Мате-Йехуда
Башҡа округтар: Тель-Авив округы • Төньяҡ округ • Хайф округы • Израилдың үҙәк округы • Көньяҡ округ • Иудея һәм Самария округы

Израилдың эре ҡалалары
500,000+	Иерусалим
150,000-500,000	Тель-Авив • Хайфа • Ришон-ле-Цион • Ашдод • Петах-Тиква • Беэр-Шева • Нетания • Холон • Бней-Брак
50,000-150,000	Рамат-Ган • Бат-Ям • Ашкелон • Реховот • Герцлия • Кфар-Сава • Хадера • Бейт-Шемеш • Раанана • Модиин-Маккабим-Реут • Лод • Назарет • Рамла • Нагария • Гиватаим • Кирьят-Ата

Сионизм
Идеологиялар	Дөйөм • Социалистик • Ревизионистик • Реформистик • Дини • Мәҙәни • Федератив • Антисионизм • Постсионизм • Неосионизм • Христиан • Мосолман • Каханизм
Ойошмалар	Ховевей Цион • Билу • Всемирный еврейский конгресс • Всемирная сионистская организация • Гехалуц • Гистадрут • Йәһүд агентлығы • Йәһүд милли фонды • Керен ха-Йесод • Ваад Леуми • Американың сионистик ойошмаһы • Американың дини сионистары • Антидиффамационная лига • WIZO • Сионистский форум • Бейтар • Еврейское движение сопротивления • Бриха • Хагана • Иргун • Лехи • Пальмах • Поалей Цион • Авода • Ликуд • Херут • Бней Акива • Гуш Эмуним • Ха-шомер ха-цаир • Ха-ноар ха-овед ве-ха-ломед • Центральный сионистский архив
Башҡалар	Тарих (сионизм • Израил • Палестины) • Хронология сионизма • Список сионистских деятелей • Конфликты (арабо-израильский • палестино-израильский) • Сион • Земля Израиля • Иерусалим • Ишув • Старый ишув • Создание Израиля • Израиль • Закон о возвращении • Алия • Территориализм • Великий Израиль • Харедим и сионизм • Еврейская эмансипация • Стена и башня • Израильские поселения • Узник Сиона • Сионизм в СССР