Бангкок
.svg)
Бангкок (тай. กรุงเทพฯ, กรุงเทพมหานคร) — Таиландтың баш ҡалаһы. Тай телендә ҡаланың тағы бер атамаһы бар — Круңтһеп Маханаҡон йәки Фәрештәләр ҡалаһы. Чаупхрая йылғаһының түбән ағымында урынлашҡан. Бангкок — Азиялағы иң ҙур ҡалаларҙың береһе, унда 8 миллион халыҡ йәшәй. Дин яғынан күпселекте Будда динендәгеләр тәшкил итә. Шулай уҡ мосолмандар ҙа байтаҡ — ҡалала 100-ҙән артыҡ мәсет бар.
Бангкок[34], Таиландта Крунгтеп атамаһы ҡулланыла[35] (тай. กรุงเทพฯ, Крунгтхеп[36] йәки กรุงเทพมหานคร, Махов Накхон Тхеп Крунг[37]) — баш ҡала һәм Таиландтың иң эре ҡалаһы, ҡалала 5,6 млн кеше (2011) йәшәй. Донъяла иң оҙон ҡала исеме булараҡ Гиннестар рекорды китабына эләгә. Бангкок Чаупхрая йылғаһының көнсығыш ярында, Сиам ҡултығына ҡушылған ергә яҡын йәйрәп ята.
Көньяҡ-Көнсығыш Азия ҡалалары араһында (шул иҫәптән иҡтисади яҡтан) иң йылдам үҫешкән ҡала. 1,5 мең км² ашыу майҙанды биләй. Урындағы халыҡ үҙ ҡалаһын Сингапур һәм Гонконг кеүек ҡалалар менән ярыша алған региональ үҙәк тип һанай. Шулай уҡ Бангкок донъя ҡалалары туристары өсөн иң мауыҡтырғыс ҡала булып һанала[38].
Баш ҡала округы һәм биш күрше провинция (Нонтхабури, Самутпракан, Патхумтхани, Самутсакхон һәм Накхонпатхом) берлектә Оло Бангкок агломерацияһын барлыҡҡа килтерә.
Топонимикаһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү] | |
| Полное официальное название (тайск.) | |
| Помощь по воспроизведению | |
Ҡаланың тулы рәсми атамаһы — Крунг Тхеп Маханакхон Амон Раттанакосин Махинтараюттхая Махадилок Пхоп Ноппарат Ратчатхани Буриром Удомратчанивет Махасатан Амон Пиман Аватан Сатит Саккатхаттийя Витсанукам Прасит (тай. กรุงเทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร์ มหินทรายุธยามหาดิลก ภพนพรัตน์ ราชธานีบุรีรมย์ อุดมราชนิเวศน์ มหาสถาน อมรพิมาน อวตารสถิต สักกะทัตติยะ วิษณุกรรมประสิทธิ์), атамаһын «фәрештәләр ҡалаһы, бөйөк ҡала, мәңгелек хазина-ҡала, Индра Хоҙайҙың буйһонмаҫ ҡалаһы, туғыҙ аҫыл таш менән бүләкләнгән донъя йөҙөндәге мөһабәт баш ҡала, Индра бүләк иткән һәм Вишвакарман төҙөгән Аллаһ кәүҙәләнешендәге батша идара иткән илаһи төйәкте хәтерләткән бәрәкәт тулы мөһабәт король һарайы, бәхетле ҡала» тип аңларға була.
Бангкоктың әлеге исеме донъяла 168 хәрефтән торған иң оҙон географик атама булараҡ Гиннесстың рекордтар китабына индерелгән[39]. Йышыраҡ ҡыҫҡартылған атамаһы ҡулланыла — «Крун Тхеп».
Тай уҡыусылары баш ҡаланың рәсми исемен ятлайҙар, әммә, шул уҡ ваҡытта, бик һирәктәр ҡаланың тулы атамаһына аңлатма бирә ала, сөнки тулы исемдәге күп кенә һүҙҙәр иҫкергән һәм көндәлек ҡулланышта хәҙерге ваҡытта файҙаланмай. Баш ҡаланың тулы рәсми исемен хәтерләгән тайҙарҙың күбеһе «Крунг Тхеп Маханакхон» (กรุงเทพมหานคร, 1989 год), авторы — Асании-Васан Чотикул (อัสนี-วสันต์ โชติกุล) йыры ярҙамында иҫләй.
Хәҙерге инглиз теленә эшләнгән тәржемә (инглиз теленән — урыҫ, артабан башҡорт тәржемәһе эшләнгән) тулы түгел. Тәржемәлә тай оригиналының боронғолоғо һәм мәғәнәһен биреү ауырлығы арҡаһында тотош строфалар юҡҡа сыҡҡан. Тай телендә һөйләшкән күп кенә кеше атама мәғәнәһен аңлап етмәй. Бангкоктың тантаналы атамаһы боронғо хикәйәт рәүешендәге туғыҙ строфалы шиғырҙан ғибәрәт.
| Тай | Әйтелеше | Башҡортса | Аңлатмалар |
|---|---|---|---|
| กรุงเทพมหานคร | Крунг Тхеп Маханакхон | Изге тәхет бөйөк ҡала | «Крунг» (баш ҡала) + «теп» (Аллаға оҡшаған) |
| อมรรัตนโกสินทร์ | Амон Раттанакосин | Үлемһеҙ династияныҡы | «Раттанакосин» — Чакри династияһы дәүере |
| มหินทรายุธยา | Махинтараюттхая | Еңелмәҫ терәк | Индраның «Udhaya» күк ҡалаһына ишара |
| มหาดิลกภพ | Махадилок Пхоп | Донъя йөҙөндә изге майлау | Индуист тилакаһы образы |
| นพรัตนราชธานีบูรีรมย์ | Ноппарат Ратчатхани Буриром | Туғыҙ иҫ киткес хазина ҡалаһы | Буддизмдағы туғыҙ камиллыҡ сифаттары; «наваратна» — символ булараҡ 9 ташлы биҙәүес |
| อุดมราชนิเวศน์มหาสถาน | Удомратчанивет Махасатан | Бөйөк Хаким һарайы урыны | Һүҙмә-һүҙ «ил» |
| อมรพิมานอวตารสถิต | Амон Пиман Аватан Сатит | Ожмах илаһилар йорто | Һүҙмә-һүҙ «аватарҙар» |
| สักกะทัตติยะ | Саккатхаттийя | Күк батшаһы васыят иткән | Сакка (Шакра) — Индраның альтернатив ырыу исеме |
| วิษณุกรรมประสิทธิ | Витсанукам Прасит | Барлыҡҡа килтереүсе тарафынан төҙөлгән | Оригиналда «Вишнукарман» (Вишну-булдырыусы), әммә хәҙерге ваҡытта йышыраҡ Вишвакарман тип ҡабул ителгән |
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Тәүҙә Бангкок ҙур булмаған сауҙа үҙәгенән һәм порттан ғибәрәт булған, ул ваҡытта Банг Макок (Makok Bang) тигән исем йөрөткән — ҡара емеш («bang» — йылға буйында урынлашҡан ауыл һәм «makok» — ҡара емеш) үҫкән урын. Банг Макок ул ваҡыттағы Таиланд баш ҡалаһы — Аютия ҡалаһын — хеҙмәтләндергән. Дөрөҫөрәге, әлеге фрукттың исеме макок (тай. มะกอก), уның ағастары Ват Макок ғибәҙәтханаһы территорияһында үҫкән (хәҙерге Ват Арун),[40] һәм Ват Макок тай теленән һүҙмә-һүҙ ҡара емеш ауылы тип тәржемә ителә[41].
1767 йылда Аютия бирмандар тарафынан ҡыйратыла, һәм баш ҡала ваҡытлыса Тхонбуриға, Чаупхрай йылғаһының көнбайыш ярына, күсерелә. Бангкок ошо ҡаланың бер өлөшөн тәшкил итә. 1782 йылда король Рама I баш ҡаланы көнсығыш ярға күсерә. Тайҙар үҙ баш ҡалаһын Крунг Тхеп тип атауға ҡарамаҫтан, сит ил кешеләренә ул элекке Бангкок исеме аҫтында билдәле була. Хәҙерге көндә элекке исеме тураһында Бангкок Ной һәм Бангкок Яй каналдарының исемдәре һөйләй. 1932 йылда Бангкок һәм Тхонбури араһында күпер төҙөлә, ә 1971 йылда Тхонбури район булараҡ ҡалаға ҡушыла[40][41].
Хакимиәте
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Таиландта бөтәһе 77 провинция, шулар араһында тик Бангкок һәм Районгта халыҡ губернаторҙарын үҙҙәре һайлаған, ҡалған 75 провоинцияла губернаторҙар тәғәйенләнә. Әммә 2014 йылғы түңкәрелештән һуң губернатор һайлауҙары бөтөрөлә. Бангкоктың әлеге губернаторы генерал Асвин Кванмынг 2016 йылдың 26 октябрендә хәрби хөкүмәт тарафынан тәғәйенләнә[42]. Уға тиклемге губернатор — Сукхумбханда Парибатер — һуңғы һайлап ҡуйылған губернатор булып һанала.
Бангкок ҡалаһы бик тиҙ үҫешә һәм күрше Нонтхабури, Самут Пракан һәм Ратхум Тхани провинциялар биләмәләренә барып сыға. Бангкоктың хәҙерге сиктәре 1972 йылда, Бангкок провинцияһы менән Тонбури провинцияһы берләшкәндән һуң, раҫлана.
Ҡала мисәтендә мифик йән эйәһе Айраватаға атланып болоттар араһынан китеп барған Индра илаһи һүрәтләнгән. Ҡайһы берҙә был йән эйәһе өс башлы филгә оҡшатып һүрәтләнә. Бер ҡулында Индра йәшен тотҡан — Аллаһ ҡоролоҡто ҡыуған ҡорал. Мисәт өсөн сюжет рәссам Принц Нарис төшөргән картинанан алынған. Бенджамин фикусы ағасы — Бангкок символы.
Бангкок 50 районға («кхет» (เขท) бүленә йәки уларҙы башҡа провинцияларҙа «ампхы» (อำเภอ)) тип атайҙар, улар үҙ сиратында 154 "кхвэнг"ка (แขวง) бүленә.
| № | Районы | майҙаны, км² |
Халҡы, кеше |
№ | Районы | Майҙаны, км² |
Халҡы, кеше |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Пхранакхон (Phra Nakhon District) | 5,5 | 92 636 | 26 | Динденг (Din Daeng District) | 8,4 | 186 319 |
| 2 | Дусит (Dusit District) | 10,7 | 175 658 | 27 | Бынгкум (Bueng Kum District) | 24,3 | 138 340 |
| 3 | Нонгчок (Nong Chok District) | 236,3 | 117 385 | 28 | Сатхон (Sathon District) | 9,3 | 107 159 |
| 4 | Банграк (Bang Rak District) | 5,5 | 60 485 | 29 | Бангсы (Bang Sue District) | 11,5 | 180 598 |
| 5 | Бангкхен (Bang Khen District) | 42,1 | 177 062 | 30 | Чатучак (Chatuchak District) | 32,9 | 176 501 |
| 6 | Бангкапи (Bang Kapi District) | 28,5 | 147 694 | 31 | Бангкхолем (Bang Kho Laem District) | 10,9 | 106 499 |
| 7 | Патхумван (Pathum Wan District) | 8,4 | 97 533 | 32 | Правеет (Prawet District) | 52,5 | 134 189 |
| 8 | Помпрапсаттрупхай (Pom Prap Sattru Phai District) | 1,9 | 72 040 | 33 | Кхлонгтей (Khlong Toei District) | 13,0 | 159 527 |
| 9 | Пхракханонг (Phra Khanong District) | 14,0 | 98 957 | 34 | Суанлуанг (Suan Luang District) | 23,7 | 114 940 |
| 10 | Минбури (Min Buri District) | 63,7 | 115 212 | 35 | Чомтхонг (Chom Thong District) | 26,3 | 167 794 |
| 11 | Латкрабанг (Lat Krabang District) | 123,9 | 141 789 | 36 | Донмыанг (Don Mueang District) | 36,8 | 157 989 |
| 12 | Яннава (Yan Nawa District) | 16,7 | 88 986 | 37 | Ратчатхеви (Ratchathewi District) | 7,1 | 101 892 |
| 13 | Сампхантхавонг (Samphanthawong District) | 1,4 | 35 547 | 38 | Латпхрао (Lat Phrao District) | 21,5 | 119 838 |
| 14 | Пхаятхай (Phaya Thai District) | 9,6 | 90 557 | 39 | Ваттхана (Watthana District) | 12,6 | 82 582 |
| 15 | Тхонбури (Thon Buri District) | 8,6 | 175 768 | 40 | Бангкхе (Bang Khae District) | 44,5 | 186 744 |
| 16 | Бангкок Яй (Bangkok Yai District) | 6,2 | 85 075 | 41 | Лакси (Lak Si District) | 22,8 | 117 163 |
| 17 | Хуайкхванг (Huai Khwang District) | 15,0 | 90 185 | 42 | Саймай (Sai Mai District) | 44,6 | 161 749 |
| 18 | Кхлонгсан (Khlong San District) | 6,1 | 108426 | 43 | Кханнаяо (Khan Na Yao District) | 16,7 | 88 986 |
| 19 | Талингчан (Taling Chan District) | 29,5 | 105 202 | 44 | Сапхансунг (Saphan Sung District) | 28,1 | 81 784 |
| 20 | Бангкок Ной (Bangkok Noi District) | 11,9 | 152 867 | 45 | Вангтхонгланг (Wang Thonglang District) | 23,7 | 114 940 |
| 21 | Бангкхунтхиан (Bang Khun Thian District) | 120,7 | 127 697 | 46 | Кхлонгсамва (Khlong Sam Wa District) | 110,7 | 124 476 |
| 22 | Пхасичарен (Phasi Charoen District) | 17,8 | 137 473 | 47 | Бангна (Bang Na District) | 18,8 | 101 737 |
| 23 | Нонгкхем (Nong Khaem District) | 35,8 | 125 545 | 48 | Тхавиваттхана (Thawi Watthana District) | 50,2 | 61 177 |
| 24 | Ратбурана (Rat Burana District) | 15,8 | 95 041 | 49 | Тхунгкхру (Thung Khru District) | 30,7 | 104 827 |
| 25 | Бангпхлат (Bang Phlat District) | 11,4 | 116 271 | 50 | Бангбон (Bang Bon District) | 34,8 | 93 225 |
Климаты
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Бангкок климаты тропик, саванна, субэкваториаль. Йыл әйләнәһенә эҫе, һиҙелерлек температура тирбәлештәре юҡ (апрель — май айҙары декабрь-ғинуарға ҡарағанда эҫерәк). Ямғырҙар миҙгеле (май — октябь) һәм ҡоро миҙгел (ноябрь уртаһы — апрель аҙағы) ныҡ айырыла. Ҡоро миҙгелдә яуым-төшөм сағыштырмаса һирәк, сентябрҙә яуым-төшөм нормаһы яҡынса 350 мм тәшкил итә. Йылына яуым-төшөм 1500 мм тиерлек тәшкил итә.
| Ҡала климаты | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Күрһәткес | Ғин | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Йыл |
| Абсолют максимум, °C | 37,6 | 38,8 | 40 | 40,2 | 39,7 | 38,3 | 37,9 | 38,5 | 37,2 | 37,9 | 38,8 | 37,1 | 40,2 |
| Уртаса максимум, °C | 32,4 | 33,3 | 34,3 | 35,4 | 34,4 | 33,6 | 33,2 | 32,9 | 32,8 | 32,6 | 32,4 | 31,7 | 33,3 |
| Уртаса температура, °C | 27,1 | 28,4 | 29,6 | 30,6 | 30 | 29,6 | 29,1 | 28,9 | 28,4 | 28,2 | 27,8 | 26,6 | 28,7 |
| Уртаса минимум, °C | 23,1 | 24,7 | 26 | 27 | 26,6 | 26,4 | 26 | 25,9 | 25,5 | 25,2 | 24,3 | 22,5 | 25,3 |
| Абсолют минимум, °C | 10 | 14 | 15,7 | 20 | 21,1 | 21,1 | 21,8 | 21,1 | 20 | 18,3 | 15 | 10,5 | 10 |
| Яуым-төшөм нормаһы, мм | 12 | 18 | 39 | 85 | 209 | 140 | 149 | 203 | 293 | 269 | 54 | 7 | 1477 |
| Сығанаҡ: Көн торошо һәм Климат | |||||||||||||
Парктар һәм йәшел зоналар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Бангкокта бер нисә парк бар. Йәшел зоналарҙың дөйөм майҙаны бер кешегә уртаса 11,8 м² тәшкил итә. Йәшел зоналар ҡаланың көнсығыш һәм көнбайыш остарында яҡынса 700 м² рис баҫыуҙарын һәм баҡсаларын үҙ эсенә ала. Был зоналар ташҡынды туҡтатыу маҡсатында хеҙмәт итәләр. Шулай уҡ Самутпракан провинцияһында Чаупхрай йылғаһы быуаһында 20 м² майҙанлыҡ Бангкачао ҡурсаулығы бар.
Бангкок ҡалаһындағы иң эре парктар араһына Люмпини паркы инә, уның майҙаны 57, 6 га, ҡаланың көнсығыш өлөшөндә урынлашҡан Suanluang Rama IX паркы (80 га майҙаны) һәм шулай уҡ төньяҡ өлөшөндә урынлашҡан Чатучак — Сирикит — Вачирабенчатхат парктары комплексы, дөйөм 92 гектар майҙаны бар.[43]
Иҡтисады
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Бангкок — Таиландтың иҡтисади үҙәге һәм порты. Таиланд фонд биржаһы ла Бангкокта урынлашҡан. Килемдең төп сығанаҡтары — дөгө һәм балыҡ продукттары экспорты, электрон компоненттарын етештереү, автомобилдәр эшләү, нефть эшкәртеү, суднолар төҙөү. Туризм өлөшө — 10 процент тирәһе.
Туризм
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Mastercard рейтингы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Mastercard компанияһы күп йылдар дауамында эре донъя ҡалаларындағы туристик әүҙемлек тикшеренеүҙәрен үткәрә һәм төрлө мәғлүмәттәр нигеҙендә ҡалалар популярлығы буйынса (ҡалала бер төнгә йоҡларға ҡалған сит ил туристары иҫәпләнә) Global Destination Cities Index төҙөй. Бангкок әлеге исемлектә бер нисә йыл рәттән беренсе урынды ала: 2012 (15,82 млн турист), 2013 (17,47 млн турист), 2015 (19,59 млн турист), 2016 (19,41 млн турист) һәм 2017 (20,05 млн турист). 2017 йылда Лондон(19, 83 млн турист) һәм Париж (17, 44 млн турист) Бангкоктан һуң икенсе һәм өсөнсө урынды биләй. 2018 йылға туристик ағымының үҫеше 9,6 % күҙаллана.
Иҫтәлекле урындар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Чаупхрай йылғаһындағы Раттанакосин утрауы Бангкоктың тарихи үҙәге булып тора. Раттанакосин тай теленән «юғары ҡиммәт» тип тәржемә ителә. Ул бөтә яҡтан баш ҡаланы обороналау өсөн төҙөлгән каналдар, манаралар һәм диуарҙар менән уратылған.
1900 метр оҙонлоғондағы диуар менән дүрт яҡтан уратылған иҫ китмәле элекке Ҙур һарай король резиденцияһы утрау үҙәге булып тора. Һарай территорияһында Ват Пхра Кео (Зөбәржәт) урынлашҡан, ул Таиландта изге урын тип һанала. Ҡытай керамикаһы, бронза һәм тимерҙән орнаменттар, төрлө төҫтәге витраждар, фрескалар, статуялар — былар барыһы ла туристарҙы бында ылыҡтыра. Ошонда уҡ король пантеоны урынлашҡан, бында натураль бейеклектә Чакри династияһы королдәренең һигеҙ һыны ҡоролған.
Шулай уҡ Бангкоктың тарихи үҙәгендә Ват Пхо ғибәҙәтханаһы урынлашҡан, ул башлыса Будда статуяһы арҡаһында билдәлелек ала. Храм янында китапхана урынлашҡан, ул ҡытай мозаикаһы менән биҙәлгән. Китапханала боронғо ҡулъяҙмалар һаҡлана.
Ват-Ратчанадда ғибәҙәтханаһында Бангкокта берҙән-бер будда архитектураһы стилендәге бина бар.
Шулай уҡ Чаупхрай йылғаһының ҡапма-ҡаршы ярында Ват Арун (иртәнге шәфәҡ храмы) ғибәҙәтханаһы урынлашҡан.
Бангкокта «Чайна-таун» исеме аҫтында ҙур ҡытай баҙары[44] һәм 450 кешлек планетарий бар.
Музейҙар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Бангкок планетарийы
- Бангкок һынлы һәм мәҙәни үҙәге
- Таиланд Банкы музейы
Транспорты
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡала транспорты
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Һыу транспорты
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡала аша ҙур йылға ағыуы, ә шулай уҡ ҡала урынлашҡан урыны һаҙлыҡлы, үтә ныҡ еүеш булғанға күрә тышҡы һәм эске бәйләнеш өсөн һыу транспорты киң ҡулланыла. Ҡатмарлы каналдар системаһы («клонг») ҡалаға тағы бер атама — «Көнсығыш Венеция» атамаһын биреүгә булышлыҡ итә. Әлеге каналдарҙы XIX быуат уртаһында тай королдәренең береһе ҡаҙҙыра. Ул ваҡытта кәмә ҡала буйлап йөрөү өсөн берҙән-бер ысул була. Әлеге ваҡытта каналдарҙың күбеһе ябылған, бөтә ерҙә ғәҙәти автомобиль хәрәкәте менән урамдар тулы. Шулай ҙа ҡайһы бер каналдар һаҡланып ҡалған — йылға буйҙарында һаман да кеше йәшәй, баҙарҙар ойошторола. Ҡала һыу транспорты Чаупхрай йылғаһы буйлап йөрөгән бер нисә йылға трамвай маршрутын үҙ эсенә ала, шулай уҡ ярҙарын тоташтырыусы бер нисә паром үткәүеле бар. Йылға буйында шулай уҡ таксиҙа йөрөү ойошторолған, ул транспорт һәм туристик әһәмиәткә эйә, башлыса Таиланд өсөн ғәҙәти булған «оҙон ҡойроҡ»-кәмәләр йөрөй. Бангкок каналдары буйлап ҙур һыйҙырышлы тиҙ йөрөшлө маршруттар һалына. Сәйәхәт хаҡы (10-20 батов), кесе хәрәкәт интервалдары (5 минут тирәһе) тығындарҙы булдырмауға булышлыҡ итә.
Автобус бәйләнеше
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ер өҫтө ҡала транспорты башлыса автобустар ярҙамында башҡарыла. Төрлө тарифлы автобустарҙың бер нисә категорияһы бар: ғәҙәти (асыла торған тәҙрәләре менән), кондиционерлы, пассажирҙар ағымы түбән булған маршруттарҙы хеҙмәтләндереү өсөн «мини-бастар» һәм «микро-бастар». Маршруттар селтәре ярайһы уҡ тығыҙ (бөтәһе 400-ҙән ашыу маршрут), төп йүнәлештәр буйынса хәрәкәт интервалы — яҡынса 10-15 минут. Ҡала аэропорттарын Бангкоктың бөтә төп райондары менән тоташтырыусы экспресс-автобустар системаһы айырым телгә алырлыҡ. Автобустар иртәнге 5 -тән киске 11 сәғәткә тиклем йөрөй. Ҡайһы бер маршруттар тәүлек әйләнәһенә йөрөтөлә[45]. Транспорт министрлығына буйһонған БМТА 1976 йылдың 19 октябрендә ойошторола һәм Бангкокта йәмәғәт транспорты һәм яҡындағы тораҡ пункттар менән бәйләнеш өсөн яуаплы. 2017 йылға ҡарата 14104 транспорт төрө йөрөй. Кондиционерһыҙ автобустарҙа йөрөү хаҡы бер сәфәргә 6,5 баттан алып 8,5 батҡа тиклем тәшкил итә. Автобус кондиционерлы булһа, юл алыҫлығына ҡарап билет хаҡы 10-дан 23 батҡа тиклем. Шулай уҡ проездной билеттар ҙа бар: бер аҙнаға (200 бат), бер айға (800 бат). Ҡайһы бер категориялар пассажирҙары өсөн ташламалар бар.[46] Шулай уҡ ҡалала тиҙ йөрөшлө автобус линияһы бар, бер йөрөү өсөн хаҡы — 15 ба.
Рельслы транспорт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1999 йылда Skytrain метрополитены эстакадаһының ике линияһы (рәсми исеме БТС) асыла. Хәрәкәт итеү составы, ҡорамалдар һәм депо Siemens AG компанияһы тарафынан ҡуйылған һәм техник яҡтан элек булдырылған Ванкувер Skytrain системаһына оҡшаш. Сухумвит линияһының оҙонлоғо 16,8 км, юл ваҡыты — 27 минут; Силом линияһы — 6,3 км, юл ваҡыты — 12 минут. Хәрәкәт итеү составында өс вагонлы 35 поезд тәшкил итә, уларҙың дөйөм оҙонлоғо 65 м. Поездарҙың хәрәкәте автоматик. Юл хаҡы алыҫлыҡҡа бәйле, һәм 15 баттан алып 40 батҡа тиклем тәшкил итә. 120 бат хаҡына көндөҙгө билеттар бар. Шулай уҡ бер нисә сәфәргә билет һатып алырға мөмкин.
2004 йылдың 3 июлендә Таиланд короле һәм башҡа юғары вазифалы кешеләре ҡатнашлығында ҡаланың көнсығыш өлөшө аша үткән һәм Бангкоктың үҙәгендә урынлашҡан Хуа-Ламфонг тимер юл вокзалы менән төньяҡ тимер юл вокзалын тоташтырыусы беренсе ер аҫты метро линияһы (рәсми исеме MRT) сафҡа инә. Линияның оҙонлоғо 21 километр, 18 туҡталышы бар. БТС-ҡа килгәндә, Siemens компанияһы хәрәкәт итеүсе составты, ҡорамалдарҙы һәм деполарҙы тәьмин итә, уға $2,75 млрд күсерелә. БТС-ҡа оҡшаш хәрәкәт итеү составы 19 өс вагонлыҡ поездан тора. Юл хаҡы алыҫлыҡҡа бәйле һәм 14 баттан алып 36 батҡа тиклем тәшкил итә.
2010 йылда Суварнабхум аэропортына тиклем яңы тиҙ йөрөшлө ер өҫтө тимер юлы сафҡа индерелә. Перспективала Дон Мыанг аэропортына линия үҫеше планлаштырыла.
Ҡала үҙәген аэропорттар менән тоташтырыусы тиҙ йөрөшлө линияның был проекты исемлектә икенсе булып тора. Унан алдағы Hopewell Holdings Ltd (Хопвел) проекты (Bangkok Elevated Road and Train System (BERTS)) финанс көрсөгө арҡаһында банкротлыҡҡа тарый. Төҙөлөш эштәре туҡтатыла, ә алдан ҡуйылған бетон терәүҙәр урындағы халыҡта «Хоупхендж» (Hopehenge, «hope» — өмөт) йәки Стоунһендж ҡушаматы аҫтында билдәлелек ала. Sarl яңы линияһын төҙөү барышында терәүҙәрҙең бер өлөшө алып ташлана.
Такси
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡалала бик күп такси йөрөй (башлыса яңы кондиционерлы сағыу биҙәкле «седандар»). Такси өсөн түләү счетчик ярҙамында башҡарыла, ә хаҡтар донъяла иң түбәндәрҙең береһе тип һанала (уртаса 100 бат, туристик үҙәктән Суварнабхум аэропортына тиклем 250 бат тирәһе). Шулай уҡ моторикшалар (тук-туки) һәм мототаксиҙары киң таралған.
Ҡала урамдарына транспорт бик күп, тығындар менән көрәшеү өсөн етерлек кимәлдә тиҙ йөрөшлө ер өҫтө магистралдәре һәм Бөйөк Бангкок тирәләй өлөшләтә тамамланған ҡулса юлы төҙөлә. Ҡағиҙә булараҡ, был магистралдәр (express way) түләүле.
Халыҡ-ара транспорты
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Тимер юл бәйләнеше
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡалала дүрт төрлө яҡҡа айырылған тимер юлын ике тимер юлы вокзалы хеҙмәтләндерә.
Поезда йөрөгән пассажирҙарҙың күбеһе сәфәрҙе Хуа-Ламфонг станцияһынан башлай (Hua Lamphong). Бынан поезд төрлө тарафтарға китә: көньяҡҡа табан — Малакка ярамутрауындағы ҡалаларға; төньяҡа табан — Чиангмайға; төньяҡ-көнсығышҡа табан — Кхонкэн һәм Нонгкхайға. Көнбайыш йүнәлешен Нам Ток станцияһына тиклем (Канчанабури провинцияһы, шул иҫәптән киң билдәле Квай йылғаһы аша күпер) Тхонбури (Thonburi) станцияһы хеҙмәтләндерә[47].
Таиландта тимер юлдары тар колеялы (киңлеге 1000 мм, башҡа илдәрҙәге кеүек). Линиялар, баш ҡала тирәһенән тыш, башлыса бер яҡлы. Тай тимер юлдарында хәрәкәт сағыштырмаса ҙур түгел, йыш ҡына һуңлауҙар булып тора.
Автобус бәйләнеше
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Бангкоктан автобус ярҙамында теләһә ниндәй ҡалаға йәки провинцияға барыуы еңел. Ҡаланың көнбайыш өлөшөндә урынлашҡан Сай Тай Май (Mai Sai Tai) көньяҡ автовокзалынан көнбайышҡа йәки көньяҡ-көнбайышҡа табан барған автобустар китә. Көньяҡ-көнсығышҡа барыу өсөн Эккамай (Ekkamai) автовокзалынан китеү уңайлыраҡ. Төньяҡҡа һәм төньяҡ-көнсығышҡа табан Мочит (Mo Chit) төньяҡ автовокзалынан автобустар китә.
Авиация транспорты
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Иҫке Бангкок халыҡ-ара аэропорты (йышыраҡ «Дон Мыанг» тип атала) ябылғанға тиклем Көньяҡ-Көнсығыш Азияның иң тығыҙ аэропорты була — ҡаланың төньяҡ өлөшөндә урынлашҡан һәм ҡала биналары менән уратып алынған. Яңы Суварнабхум аэропорты 2022 йылда төҙөлә башлай, 2006 йылдың 28 сентябрендә асыла. Бөтә халыҡ-ара һәм өлөшләтә милли трафик яңы аэропортҡа күсерелә. BKK халыҡ-ара коды — яңы аэропортҡа, яңы IATA коды Мыанг Дон аэропортына бирелә. Әлеге ваҡытта Дон Мыанг аэропорты Thai AirAsia, Nok Air һәм башҡалар кеүек бюджет компанияларҙың эске һәм халыҡ-ара рейстарын хеҙмәтләндерә. Дон Мыанг аэропорты ошо уҡ исемле тимер юлы станцияһы менән тоташтырылған, уның аша поездар төньяҡҡа һәм төньяҡ-көнсығышҡа китә.
Яңы Суварнабхум халыҡ-ара аэропорты (SBIA, Suvarnabhumi, тай. สุวรรณภูมิ — Алтын ер) 2006 йылдың 28 сентябренән эшләй башлай, хәҙерге көндә донъяла иң эре аэропорттарҙың береһе тип таныла. Суварнабхум халыҡ-ара һәм урындағы терминалдарға бүленеше булмауы менән уңайлы. Яңы аэропорт бөтә планлы һәм чартер рейстарын ҡабул итә. Аэропорттан автобус менән Бангкокҡа һәм күрше төбәктәргә (Паттайя, Чантабури, Ко Чан, Нонг Чай, Араньяпратет) барырға мөмкин.
Мәғарифы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Бангкок ҡалаһында бер нисә юғары уҡыу йорто бар, шул иҫәптән Чулалонгкор Король университеты, Махидон Университеты (ингл. Mahidol University), Stamford International University,, Webster Университетының академик үҙәге[48], Asian University[49], Касетсарт университеты, Тхаммасат университеты, Идара итеү университеты, Бангкок университеты, Дхуракитбандит университеты, Касем Бандит университеты, Король Мангкут Ламкрабанг исемендәге технологиялар институты, Король Мангкут Төньяҡ Бангкок исемендәге технологиялар институты, Король Мангкут Тхонбури исемендәге технологиялар институты, Рачамангала технологиялар университеты, Маханакорн технологиялар университеты, Сиама университеты, Силпакорн университеты, Сринакхаринвирот университеты, Срипатхум университеты, Сент Джонс университеты һәм Рамкхамхенг сауҙа-сәнәғәт палатаһы университеты.
Ағымдағы проблемалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Газ менән бысраныу бөгөнгө Бангкоктың төп проблемаларының береһе булып тора, ғәйепте тәү сиратта даими юл тығындарынан күрәләр. Күптән түгел сафҡа ингән ер өҫтө тиҙ йөрөшлө юл хәлде бер аҙ яҡшырта.
Авторлыҡ хоҡуғын боҙоу продукцияһын һатыу (нигеҙҙә пограммалы продукттар, уйындар, CD һәм DVD музыкаль фильмдар) Бангкокта һәм, ғөмүмән, Таиландта киң таралған. Легаль булмаған күсермәләрҙе Пантип Плазала (Plaza Pantip) һатып алып була. Пиратлыҡ менән ҡаты көрәш алып барыуға ҡарамаҫтан, ул элеккесә сәскә ата һәм легаль булмаған етештереүселәргә ҙур килем алып килә. BSA кеүек ойошмаларҙың ныҡышмалы һәм оҙайлы баҫымы арҡаһында Тай хөкүмәте легаль булмаған күсермәләр менән шөғөлләнгән граждандарға ҡарата етди саралар күрә башлай. Әммә Таиланд халҡы һәм туристар элеккесә пират күсермәләрен һатып алыуҙы өҫтөн күрә.
Донъя океаны кимәле арта барыу сәбәпле бер нисә тиҫтә йылдан ҡаланың һыу аҫтында ҡалыу хәүефе бар. Бейек йорттар ауырлығы аҫтында һәм күп миллионлы халыҡтың йәшәүе һөҙөмтәһендә тупраҡ йылына 1,5-5,3 см кәмей бара[50].
Туғандаш ҡалалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Вашингтон (ингл. Washington), Америка Ҡушма Штаттары (1962)
Пекин (ҡыт. 北京), Ҡытай Халыҡ Республикаһы (26 май 1993)
Мәскәү, Рәсәй Федерацияһы (1997)- Санкт-Петербург, Рәсәй Федерацияһы (1997)
Манила (ингл. Manila), Филиппин (1997)
Сеул (кор. 서울), Көньяҡ Корея (16 июня 2006)
Анкара (төр. Ankara), Төркиә (2006)
Буэнос-Айрес, Аргентина
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Герб Бангкока
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
- ↑ archINFORM (нем.) — 1994.
- ↑ https://cn.wtcf.org.cn/citys/3419-2.html
- ↑ http://stat.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/views/showDistrictData.php?statType=1&year=61&rcode=10 — Департамент Таиланда по делам провинций.
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=44
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=37
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=45
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=30
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=33
- ↑ https://kvs.gov.spb.ru/en/agreements/
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=36
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=31
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=34
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=35
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=38
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=39
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=40
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=41
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=42
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=43
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=46
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=47
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=48
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=49
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=50
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=52
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=100
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=101
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=103
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=107
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=106
- ↑ http://iad.bangkok.go.th/en/showsister_cities?id=32
- ↑ https://www.ibb.istanbul/icerik/kardes-sehirler
- ↑ Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — С. 36.
- ↑ Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — С. 179.
- ↑ Инструкция по передаче на картах географических названий Таиланда. — М., 1966. — С. 20.
- ↑ Полный вариант названия: Крунг Тхеп Маханакхон Амон Раттанакосин Махинтараюттхая Махадилок Пхоп Ноппарат Ратчатхани Буриром Удомратчанивет Махасатан Амон Пиман Аватан Сатит Саккатхаттийя Витсанукам Прасит (тай. กรุงเทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร์ มหินทรายุธยา มหาดิลกภพ นพรัตนราชธานีบูรีรมย์ อุดมราชนิเวศน์มหาสถาน อมรพิมานอวตารสถิต สักกะทัตติยวิษณุกรรมประสิทธิ์), перевод: город ангелов, великий город, город — вечное сокровище, неприступный город бога Индры, величественная столица мира, одаренная девятью драгоценными камнями, счастливый город, полный изобилия грандиозный королевский дворец, напоминающий божественную обитель, где царствует перевоплощенный бог, город, подаренный Индрой и построенный Вишнукарном
- ↑ TAT News. Архивировано 24 май 2015 года. 2015 йыл 24 май архивланған. — Bangkok 2nd top global city destination, but first in Asia-Pacific, MasterCard index shows
- ↑ Необходимо задать параметр
url=в шаблоне {{cite web}}. [ Record Application Search]. - ↑ 40,0 40,1 พลาดิศัย สิทธิธัญกิจ. История Бангкока от периода Аютии до Ратанокасина. — Бангкок: บันทึกสยาม, 2008. — 288 с. — ISBN 978-974-13-0411-0.
- ↑ 41,0 41,1 Дорлинг Киндерсли. Таиланд. — М.: Издательство «Астрель», 2004. — 504 с. — ISBN 5-17-024192-5, ISBN 5-271-08955-X, ISBN 0-7513-4688-8.
- ↑ คำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ที่ ๖๔/๒๕๕๙ เรื่อง การให้ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครพ้นจากตำแหน่ง และการแต่งตั้งผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร (th) // Официальный бюллетень правительства Таиланда (Ратчакитчанубекса). — 2016. — Т. 133. — № Special Part 238 ง. — С. 9—10.
- ↑ Public Park Office, Environment Department. Public Park Office website (ингл.). Bangkok Metropolitan Administration. Дата обращения: 10 октябрь 2016.
- ↑ http://tayh.ru/dostoprimechatelnosti_bangkoka/49-chayna-taun-v-bangkokechina-town.html Чайна-Таун в Бангкоке
- ↑ Официальный сайт компании BMTA. Архивировано 30 апрель 2008 года. 2008 йыл 30 апрель архивланған.
- ↑ Bangkok Mass Transit Authority (BMTA). 2018 йыл 2 ноябрь архивланған.
- ↑ Железнодорожное сообщение в Таиланде — расписания, заказ билетов (англ.)
- ↑ Webster University, Таиланд (Бангкок и Ча-Ам/Хуа Хин) — Оптима Стади
- ↑ Asian University Thailand — www.masterstudies.com
- ↑ Thailand, Sinking: Parts of Bangkok Could Be Underwater in 2030 2013 йыл 25 август архивланған.. (инг.) // Time, 21.07.2011
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Бангкок // Военная энциклопедия : в 18 т. / под ред. В. Ф. Новицкого и др.. — СПб. : Товарищество И. Д. Сытина, 1911—1915.
- Бангкок // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Официальный сайт администрации города (тайск.) (инг.)
- Информационный туристический сайт 2018 йыл 1 октябрь архивланған. (инг.)
Бойондороҡло биләмәләр һәм өлөшләтә танылған дәүләттәр ҡыя яҙылыш менән билдәләнгән | |||||||||||
| |||||||||||
* Трансконтиненталь ил. † Израиль һәм Фәләстин үҙҙәренең баш ҡалаһы тип Иерусалимды иҫәпләй. Иерусалимда Израиль парламенты һәм барлыҡ тиерлек министрлыҡтар урынлашҡан, ә Израилдәге сит ил илселектәренең күп өлөшө Тель-Авивта урынлашҡан; Рамаллаһ ҡалаһы Фәләстин автономияһының административ резиденцияһы булып тора. + 1947 йылғы Ҡытай Республикаһы Конституцияһына ярашлы, Нанкин Ҡытай Республикаһының рәсми баш ҡалаһы, ә Тайбэй — хөкүмәттең резиденцияһы. | |||||||||||
