Сталин Иосиф Виссарионович
Иосиф Виссарионович Сталин Иосиф Виссарионович Джугашвили груз. იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი | ||||||||||||||||||||||||||
![]() | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
19 март 1946 — 5 март 1953 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вазифа раҫланған; СССР Халыҡ Комиссарҙары Советы председателе | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Георгий Максимилианович Маленков | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
25 февраль 1946 — 3 март 1947 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вазифа раҫланған; СССР-ҙың Оборона Халыҡ комиссары | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Николай Александрович Булганин | |||||||||||||||||||||||||
15 март 1946 — СССР Ҡораллы Көстәре министры | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
19 июль 1941 — 25 февраль 1946 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Семён Константинович Тимошенко | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Вазифа бөтөрөлә; СССР Оборона Халыҡ комиссары | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
6 май 1941 — 15 март 1946 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вячеслав Михайлович Молотов | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Вазифа бөтөрөлә; СССР Халыҡ комиссарҙары Советы председателе | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
24 февраль 1920 — 25 апрель 1922 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вазифа раҫлана; РСФСР дәүләт контроле халыҡ комиссары | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Александр Дмитриевич Цюрупа | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
30 март 1919 — 7 февраль 1920 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Ландер, Карл Иванович | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Вазифа бөтөрөлә; РСФСР эшсе-крәҫтиәндәр инспекцияһы Халыҡ комиссары | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
26 октябрь (8 ноябрь) 1917 — 7 июль 1923 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вазифа бөтөрөлә | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Вазифа бөтөрөлә | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
3 апрель 1922 — 10 февраль 1934 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вазифа булдырыла | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Вазифа бөтөрөлә | |||||||||||||||||||||||||
Дине: | атеизм | |||||||||||||||||||||||||
Тыуған: | 21 декабрь 1879 Гори, Тифлисс губернаһы, Рәсәй империяһы | |||||||||||||||||||||||||
Үлгән: | 5 март 1953 (73 йәш) Волынское, Кунцев районы, Мәскәү өлкәһе, СССР | |||||||||||||||||||||||||
Ерләнгән: | В. И. Ленина һәм И. В. Сталин мавзолейы (1953—1961); Кремль стенаһында некрополь (1961) | |||||||||||||||||||||||||
Династия: | род Сталина[d][1] | |||||||||||||||||||||||||
Исеме: | груз. იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი | |||||||||||||||||||||||||
Атаһы: | Виссарион Иванович Джугашвили | |||||||||||||||||||||||||
Әсәһе: | Екатерина Георгиевна Геладзе | |||||||||||||||||||||||||
Ҡатыны: | Сванидзе Екатерина Семёновна (1904—1907) Аллилуева Надежда Сергеевна (1919—1932) | |||||||||||||||||||||||||
Балалары: | улдары: Яков (1907—1943) и Василий (1921-1962) дочь: Светлана (1926—2011) приёмный сын: Артём (1921-2008) | |||||||||||||||||||||||||
Партия: | КПСС (1898—1953) | |||||||||||||||||||||||||
Белеме: | Тбилиси дини семинарияһы Горийское духовное училище[d] | |||||||||||||||||||||||||
Хәрби хеҙмәте | ||||||||||||||||||||||||||
Хеҙмәт иткән йылдары: | 1918—1922 1941—1953 | |||||||||||||||||||||||||
Принадлежность: | ![]() ![]() | |||||||||||||||||||||||||
Ғәскәр төрө: | Эшсе-крәҫтиән Ҡыҙыл армияһы | |||||||||||||||||||||||||
Звание: | Ҡалып:СССР, Генералиссимус | |||||||||||||||||||||||||
Командовал: | РВСР ағзаһы (1918—1922) Төньяҡ Кавказ хәрби округы (1918) Көньяҡ фронта хәрби революцион советы председателе (1918) СССР Ҡораллы Көстәренң Главнокомандующийы (1941 йылдан) СССР) | |||||||||||||||||||||||||
Сражения: | Рәсәйҙә Граждандар һуғышы, Мәскәү өсөн ҡаты һуғыш[d], Беренсе донъя һуғышы, Икенсе бөтә донъя һуғышы, Совет-поляк һуғышы һәм Бөйөк Ватан һуғышы | |||||||||||||||||||||||||
Автограф: | ![]() | |||||||||||||||||||||||||
Наградалары: |
| |||||||||||||||||||||||||
Ио́сиф Виссарио́нович Ста́лин (ысын фамилияһы — Джугашви́ли, груз. იოსებ ჯუღაშვილი; 6 [18] декабрь 1878 (рәсми мәғлүмәт буйынса 9 (21) декабрь 1879), Гори, Тифлис губернаһы, Рәсәй империяһы — 5 март 1953, Волынское, Кунцев районы, Мәскәү өлкәһе, СССР) Рәсәй империяһы — революционер, совет сәйәси, дәүләт, хәрби һәм партия эшмәкәре; Халыҡ-ара коммунистик һәм эшселәр хәрәкәте эшмәкәре, марксисм-ленинизмдың теоретигы һәм пропагандисы.
Сталин йәшәгән осорҙа уның 1934 йылға тиклем яҙылған әҫәрҙәре 13 томда нәшер ителә. 1920 йылдарҙың аҙағынан 1953 йылда үлгәнгә тиклем СССР-ҙың алыштырғыһыҙ етәксеһе.
Сталин хакимлек иткән дәүерҙә СССР һәм донъя тарихында мөһим ваҡығалар була: индустриалләштереү, коллективлаштырыу, кулакты юҡҡа сығарыу, ҙур террор, репрессиялар, халыҡтарҙы депортациялау, ГУЛаг лагерҙары булдырыу, 1932—1933 йылдарҙағы аслыҡ, Финляндияға баҫып инеү, СССР-ҙы Милләттәр Лигаһынан сығарыу, Ҡыҙыл Армияла репрессиялар, Икенсе донъя һуғышы, Көнбайыш Европа һәм Көнсығыш Азия илдәрендә социалистик ҡоролош төҙөү, шәхес культы, тоталитаризм диктатураһы[2], совет атом бомбаһын эшләү, һалҡын һуғыш башланыу.
Һаналған ваҡиғалар буйынса йәмғиәт фекере төрлөлөгө һәм күп осраҡта ҡапма-ҡаршылығы менән айырыла.
Сығышы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Генеалогияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Иосиф Джугашвили грәзин ғаиләһендә (ҡайһы бер сығанаҡтарҙа[lower-alpha 1] Сталиндың ата-бабалары осетин сығышлы булған тип яҙыла) Тифлис губернаһы Гори ҡалаһында тыуған һәм сығышы буйынса түбән ҡатламдан булған[3].
Сталин иҫән саҡта һәм уның вафатынан һуң оҙайлы ваҡыт 1979 йылдың 9 (21) декабрендә тыуған, тип һанала, әммә һуңынан тикшеренеүселәр[4][5]Иосифтың тыуған датаһы — 1878 йылдың 6 (18) декабре 1878 — һәм суҡыныу датаһы 1878 йылдың 17 (29) декабре, тип билдәләйҙәр[lower-alpha 2].
Сталиндың тән зәғифлектәре була: һул аяғында икенсе һәм өсөнсө бармаҡтары ҡушылған, йөҙө шаҙра[3]. 1885 йылда Иосифты фаэтон бәреп китә[6], малайҙың аяғы һәм ҡулы ныҡ йәрәхәтләнә; бынан һуң ғүмере буйы уның һул ҡулы терһәктә аҙағына тиклем тураймай һәм шуға күрә һул ҡулы уң ҡулынан ҡыҫҡараҡ күренә.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Комментарийҙар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ Существует версия, согласно которой фамилия Джугашвили — не грузинская, а осетинская. Версии об осетинском происхождении семьи Сталина рассматриваются в работе российского историка А. В. Островского (см.: Островский А. В. Кто стоял за спиной Сталина? — М.; СПб.: Олма-Пресс; Нева, 2002. — 638 б. — ISBN 5-7654-1771-X ; 5-224-02997-X.). Одноклассник Иосифа Джугашвили по семинарии И. Иремашвили в своей книге «Сталин и трагедия Грузии», изданной в Германии на немецком в 1932 году в издательстве Verfasser, утверждает, что отец Сталина Бесо Иванович Джугашвили «по национальности осетин»
- ↑ Историк Г. И. Чернявский пишет, что в книге регистраций Успенского собора в г. Гори значится имя Иосифа Джугашвили и далее следует запись: «1878. Родился 6 декабря. Крестился 17-го декабря. Родители — жители города Гори крестьянин Виссарион Иванов Джугашвили и его законная жена Екатерина Георгиевна. Крёстный отец — житель Гори крестьянин Цихатришвили». Им делается вывод, что подлинной датой рождения Сталина является 6 (18) декабря 1878 года. Отмечается, что, по сведениям Санкт-Петербургского губернского жандармского управления, датой рождения И. В. Джугашвили значится 6 декабря 1878 года, а в документах Бакинского жандармского управления годом рождения помечен 1880 год. В то же время встречаются документы полицейского ведомства, где годом рождения Иосифа Джугашвили значатся 1879 и 1881 годы. В документе, собственноручно заполненном И. В. Сталиным в декабре 1920 года, — анкете шведской газеты Folkets Dagblad Politiken[en] — значится год рождения — 1878-й. Существует мнение, что дата рождения была перенесена на год вперёд самим Сталиным, поскольку 1928 г. мало подходил для празднования 50-летнего юбилея: в стране происходили волнения крестьян в связи с искусственным повышением цен на промышленные товары, имелись и другие проблемы. Лишь к 1929 году Сталину удалось окончательно укрепить режим личной власти . Поэтому этот год и был выбран для празднования юбилея, соответственно чему была выбрана и подходящая официальная дата рождения(Марк Крутов. Когда родился Сталин? // Радио «Свобода», 14 апреля 2014.)
Сығанаҡтар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ 20th Century Press Archives — 1908.
- ↑ Большой энциклопедический словарь. / Под ред. А. М. Прохорова. 2-е изд. — М.: Норинт, 2004. ISBN 5-7711-0004-8
- ↑ 3,0 3,1 Даниель Ранкур-Лаферриер. Психика Сталина. — М.: Прогресс-Академия, 1996. — С. 12.
- ↑ Китаев И., Мошков Л., Чернев А. Когда родился И. В. Сталин // Известия ЦК КПСС, 1990. № 11.
- ↑ Георгий Чернявский. Когда на самом деле родился Сталин и почему это важно Архивная копия от 2 июнь 2019 на Wayback Machine // Каскад, № 210, 26.03.2004.
- ↑ Рыбас С. Ю. Сталин. / 2-е изд. — М.: Молодая гвардия, 2010. — (ЖЗЛ) — С. 11. — ISBN 978-5-235-03281-1
Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Калашников Ю. В. Сталин Иосиф Виссарионович // Башҡорт энциклопедияһы — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
![]() |
Был сәйәси эшмәкәр тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ. |
- 21 декабрҙә тыуғандар
- 1879 йылда тыуғандар
- Алфавит буйынса шәхестәр
- Грузияла тыуғандар
- 5 мартта вафат булғандар
- 1953 йылда вафат булғандар
- Мәскәү өлкәһендә вафат булғандар
- Советтар Союзы Геройҙары
- Социалистик Хеҙмәт Геройҙары
- «Еңеү» ордены кавалерҙары
- Ленин ордены кавалерҙары
- Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары
- I дәрәжә Суворов ордены кавалерҙары
- «Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияға XX йыл» миҙалы менән наградланыусылар
- «Мәскәүҙе обороналаған өсөн» миҙалы менән наградланыусылар
- «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр
- «Японияны еңгән өсөн» миҙалы менән наградланыусылар
- МХР Геройҙары
- Республика ордены кавалерҙары (Тыва)
- Сухэ-Батор ордены кавалерҙары
- «Японияны еңгән өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр (МХР)
- I дәрәжә Аҡ арыҫлан ордены (ЧССР) кавалерҙары
- «Еңеү өсөн» Аҡ арыҫлан ордены кавалерҙары
- Икенсе донъя һуғышында ҡатнашыусы илдәр башлыҡтары
- 1-се саҡырылыш Башҡорт АССР-ы Юғары Советы депутаттары
- 2-се саҡырылыш Башҡорт АССР-ы Юғары Советы депутаттары
- 3-сө саҡырылыш Башҡорт АССР-ы Юғары Советы депутаттары
- РСДРП ағзалары
- КПСС ағзалары
- Сәйәси псевдонимдар
- Иосиф Сталин
- Почта маркаларында шәхестәр
- Алфавит буйынса сәйәсмәндәр