Туҡтағол (Баймаҡ районы)
| Туҡтағол | |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Күсей ауыл Советы |
| Халыҡ һаны |
15 кеше (2002)[1], 11 кеше (2009)[1], 13 кеше (2010)[2] |
| Почта индексы | 453644 |
 | |
Туҡтағол (рус. Тактагулово) — Башҡортостандың Баймаҡ районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 11 кеше[3]. Почта индексы — 453644, ОКАТО коды — 80206831004.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ауылға нигеҙ һалған Туҡтағол Муллашәриповтың (1737—1822) исемен йөрөтә.Еще в 70-х годах XVIII быуаттың 70-се йылдарында ошо исем аҫтында утар билдәле була. 1813 йылда, Ҡолсора ауылынан — 14, Иҙристән — 1 (Бүләк Рыҫҡолов) ғаилә күсеп ултырғандан һуң, ауыл статусын ала. Ҡолсоранан Ишкинә (уның балалары Әхмәтйәр һәм мөхәмәтрәхим), Иҫәнғужа (уның улдарыЙонос, Иҙрис, Ихсан), Танһыҡҡкужа (уның балалары Йосоп, Мөхәмәтғәзиз), Мораҙым (улы Әхмәткәрим), Үҙәнбай һәм Муса күсеп киләләр. Шулай уҡ Ҡолсоранан Яҡшымбәт Ҡолсорин, Рәхмәт, Ғабдулла, Хәбибулла Сурығоловтар, Дәүләткилде Кулбаев, Байғазы Ҡолшәрипов (1812 йылғы һуғышта ҡатнашҡан, ике көмөш миҙалы булған),Илсеғол Сәлимгаров, Иҙелбай Күсәрбаев, Мусарғәли Муллагилдин, Ҡалҡаман Ҡолмөхәмәтовтар күсеп килә[4].
1834 йылда ауылда 18 йортта 119 кеше йәшәгән. 1859 йылда 36 йортта — 284 кеше. 1920 йылғы иҫәп алыу 109 йортта 497 кеше күрһәтә.
XIX быуаттың 30—40-сы йылдарында 18 йортта 16 көймәле арба йәйләүгә сыға. Урал тауҙарында һәм Тупарҡыс һәм Тураш йылғалары буйлап (Ялтыркүл янында) Ирәндектең көнсығыш битләүендә йәйләгәндәр. 245 йылҡы малы, 134 һыйыр, 92 һарыҡ, 15 кәзә иҫәптә торған. Бөтә ауыл 56 бот ужым игенен, 408 бот ярауай иген сәскән. Үҙән йылғаһында тирмән булған[4].
Башлыса — малсылыҡ, һуңынан — алтын йыуыу менән шөғөлләнгәндәр.
1930 йылдан алып Ворошилов исемендәге колхозға инә, 1957 йылдан — "Сибай", 1965 йылдан — "Ирәндек" совхоздарына ингән.
Халыҡ һаны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар) | |||||
| 1920 йыл 26 август | |||||
| 1926 йыл 17 декабрь | |||||
| 1939 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1959 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1970 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1979 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1989 йыл 12 ғинуар | |||||
| 2002 йыл 9 октябрь | |||||
| 2010 йыл 14 октябрь | 13 | 8 | 7 | 46,2 | 53,8 |
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Географик урыны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Сыуашбай йылғаһы янында урынлашҡан[5].
- Район үҙәгенә тиклем (Баймаҡ): 87 км
- Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Күсәй): 3 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһы (Сибай): 49 км
Ауылдың билдәле шәхестәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Батыр Вәлид — билдәле шағир.
- Әбуталип Хәйбуллин — яҙыусы[5].
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (урыҫ)
- ↑ Башҡортостан Республикаһының райондары буйынса белешмә китабы 2016 йыл 4 март архивланған.
- ↑ 4,0 4,1 Тактагулово
- ↑ 5,0 5,1 Баймакский край. Краеведческое и энциклопедическое издание. Уфа: «Китап», 2002. 332 с.
Сығанаҡтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Баймакский край. Краеведческое и энциклопедическое издание. Уфа: «Китап», 2002. 332 с.
- Тактагулово
.png)
