Наҙар (Баймаҡ районы)
| Наҙар | |
| Наҙар | |
| Нигеҙләү датаһы | 1811 |
|---|---|
| Дәүләт |
 Рәсәй |
| Административ-территориаль берәмек | Моҡас ауыл Советы һәм Орск өйәҙе |
| Халыҡ һаны |
17 кеше (2002)[1], 6 кеше (2009)[1], 3 кеше (2010)[2] |
| Почта индексы | 453642 |
 | |
Наҙар (рус. Назарово) — Башҡортостандың Баймаҡ районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 6 кеше[3]. Почта индексы — 453642, ОКАТО коды — 80206834008.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1811 йылда сотник Наҙар Мостаев етәкселендә (1761— 1830) Мостай ауылынан 25 ғаилә Төйәләҫ йылғаһының инешендә яңы ауылға нигеҙ һалалар. Наҙарҙың улдары — Рәхмәтулла, Ҡаһарман, Ниғмәтулла. Ошонда уҡ 70-йәшлек Иҫәнбәт Ташбулатов (Йәнтүрә улы) һәм уның улы — поход есаул Абыҙгилде Иҫәмбәтов (Абыҙгилде (Абҙаҡ) ауылын нигеҙ һалыусы)[4].
Наҙарҙың икенсе атамаһы — Атанғол. 1751 йылғы документта Атанғол Тойғонов Тойғон ауылында йәшәүсе итеп күрһәтелгән, тимәк, был ауыл уның атаһы тарафынан төҙөлгән. 12-13 йыл элек ул Атанғолда йәшәгән. XVIII быуаттың 30—50-сы йылдарҙа ауылдың ике атамаһы була — Тойғон һәм Атанғол. 1740 йылда Ҡараһаҡал ихтилалы барышында Атанғол Тойғоновтың йортонда батыр Алдар Иҫәкәев булып китә. 1755 йылғы ихтилалда Атанғол бик әүҙем ҡатнаша, Яйыҡ йылғаһы аръяғына, ҡаҙаҡтарға, ҡаса, әммә тотола һәм язалана. Ауылды карателдәр үртәйҙәр. Уның урынында 1811 йылда Наҙар исеме аҫтында яңы ауыл барлыҡҡа килә. Атанғолдоң балалары ( Дәүләтбай, Теләүҡабул, Ҡажаменде, Мөхәмәтшәриф, Ниязбай, зауряд-сотник Һикһәнбай ) Мостайҙа йәшәй, һуңынан Наҙарға күсенәләр[4]. Ауылдан бер кеше — рядовой Әбдрәхим Мораптнов 15-се башҡорт полкы составында һуғыша, 1814 йылдың 14 мартында Парижды яулауҙа ҡатнаша.
1816 йылда Наҙарҙа 129 кеше йәшәй. X ревизия буйынса — 17 йортта 100 кеше, 1920 йылда 30 йортта 190 кеше йәшәй. 1839 йылда 30 йорттағы 190 кешегә 252 йылҡы малы, 52 һыйыр, 80 һарыҡ, 15 кәзә тура килә. 1842 йылда 21 дисәтинә ерҙә 130 бот ярауай иген сәселгән[4].
1929 йылда крәҫтиәндәр «Ирәндек» колхозына берләшә, 1934 йылдан — «Ҡыҙыл партизан», 1940 йылдан — тағы ла «Ирәндек» колхозы составында. 1957 йылда — «Сибай» совхозы, 1965 йылдан «Ирәндек» совхозы составында. 1997 йылдан — «Ирәндек» КПП-һында[5]
Халыҡ һаны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар) | |||||
| 1920 йыл 26 август | |||||
| 1926 йыл 17 декабрь | |||||
| 1939 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1959 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1970 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1979 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1989 йыл 12 ғинуар | |||||
| 2002 йыл 9 октябрь | |||||
| 2010 йыл 14 октябрь | 3 | 2 | 1 | 66,7 | 33,3 |
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Географик урыны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Шалтран йылғаһы янында урынлашҡан[6].
- Район үҙәгенә тиклем (Баймаҡ): 71 км
- Ауыл советы үҙәгенә тиклем (1-се Төрөкмән): 11 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһы (Сибай): 41 км
Ауылдың билдәле шәхестәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Шаһишәриф Мәтинов — ахун, мәғрифәитсе, Рәсәйҙең I һәм II саҡырылыштар Дәүләт думаһы депутаты (1905—1907 йылдарҙа)[7]
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (урыҫ)
- ↑ Башҡортостан Республикаһының райондары буйынса белешмә китабы 2016 йыл 4 март архивланған.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Назарово (Атангулово)
- ↑ Баймакский край. Краеведческое и энциклопедическое издание. Уфа: «Китап», 2002. 332 с.
- ↑ Сельские советы
- ↑ Сельские советы
Сығанаҡтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Баймакский край. Краеведческое и энциклопедическое издание. Уфа: «Китап», 2002. 332 с.
.png)
