Абдрахман (Баймаҡ районы)
| Абдрахман | |
| Нигеҙләү датаһы | 1816 |
|---|---|
| Дәүләт |
 Рәсәй |
| Административ-территориаль берәмек | Татлыбай ауыл советы һәм Йылайыр кантоны |
| Халыҡ һаны |
229 кеше (2002)[1], 245 кеше (2009)[1], 239 кеше (2010)[2] |
| Почта индексы | 453656 |
 | |
Абдрахман (рус. Абдрахманово) — Башҡортостандың Баймаҡ районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 245 кеше[3]. Почта индексы — 453656, ОКАТО коды — 80206849002.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Верхнеурал өйәҙе Бөрйән улусы Сыңғыҙ ауылы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә утар урынында 1816 йылда төҙөйҙәр. Беренсе булып 1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышында ҡатнашыусы 96-йәшлек Абдрахман Ҡолмәмбәт төпләнә, шуға күрә ауыл уның исемен йөрөтә. Уның менән бергә Йәрмөхәмәт һәм Йәркәй Мәмбәтовтар (Йәркәйҙең улдары — Иҙрис, Яхъя), Биҡҡол Яҡшыбаев, Рахманғол Ҡорманғолов һәм башҡалар күсеп килә[4]. Ауылдың икенсе исеме лә бар — Монаш.
1816 йылда 12 ғаилә теркәлгән, йылдан-йыл халыҡ һаны артып бара: 1834 йылда — 74 кеше, 1859 йылда — 102 кеше, 1920 йылда — 300 кеше, 1939 йылда — 209 кеше, 1999 йылда 269 кеше йәшәгән[5]. Төп шөғөлө — малсылыҡ. 1839 йылда 74 ғаиәләгә 283 йылҡы малы, 354 эре мал, 37 һарыҡ, 453 кәзә тура килгән һәм 20 дисәтинә сәсеүлек ерҙәре булған.
Совет осоронда ауыл — эреләтелгән Сталин исемендәге колхоз, һуңынан — Иҫәнсурин исемендәге, Куйбышев исемендәге колхоз составына ингән.1957 йылдан алып — «Сибай» совхозы бүлексәһе[5].
Халыҡ һаны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар) | |||||
| 1920 йыл 26 август | 301 | ||||
| 1926 йыл 17 декабрь | |||||
| 1939 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1959 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1970 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1979 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1989 йыл 12 ғинуар | 209 | 104 | 105 | 49,8 | 50,2 |
| 2002 йыл 9 октябрь | 229 | 112 | 117 | 48,9 | 51,1 |
| 2010 йыл 14 октябрь | 239 | 114 | 125 | 47,7 | 52,3 |
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Географик урыны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Юлай һаҙы йылғаһы янында урынлашҡан[5].
- Район үҙәгенә тиклем (Баймаҡ): 36 км
- Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Татлыбай): 4 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһы (Сибай): 28 км
Ауылдың билдәле шәхсетәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Нурый Буранбаев — КПСС-тың Учалы район комитеты һәм Башҡортостан өлкә комитетының элекке секретары;
- Риза Яхин — Социалистик Хеҙмәт Геройы;
- Ильяс Насыров — Баймаҡ баҡыр иртеү заводы мастеры, күренекле металлург, Ленин ордены кавалеры;
- Дәүләтбаев — "Баймаҡ баҡыр иретеү комбинаты"ның байыҡтырыу фабрикаһы начальнигы[5].
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
- Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4 (рус.)
- Абдрахман (Баймаҡ районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (урыҫ)
- ↑ Башҡортостан Республикаһының райондары буйынса белешмә китабы 2016 йыл 4 март архивланған.
- ↑ http://ufagen.ru/places/baymakskiy/abdrakhmanovo_baym.html Абдрахманово (Мунаш)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Баймакский край. Краеведческое и энциклопедическое издание. Уфа: «Китап», 2002. 332 с.
Сығанаҡтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Баймакский край. Краеведческое и энциклопедическое издание. Уфа: «Китап», 2002. 332 с.
|
Портал «Башҡортостан ауылдары» |
|---|---|
|
Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала |
|
Проект «Башҡортостан ауылдары» |
.png)
