Һәмән (Баймаҡ районы)

Ауыл
Һәмән
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Баймаҡ районы
Координаталар	53°04′04″ с. ш. 58°13′37″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 206 810 005
ОКТМО коды	80 606 410 111
Һәмән

Һәмән (рус. Семёново) — Башҡортостандың Баймаҡ районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 337 кеше. Почта индексы — 453666, ОКАТО коды — 80206810005.

Исеменең килеп сығышы

Һәмән антропонимынан алынған.

Тарихы

Картала тәүге тапҡыр 1786 йылда күрһәтелгән. 1885 йылда Ырымбур губернаһыОрск өйәҙе 1-се Бөрйән улусы составында 2-се Һәмән (Сыбар йылғаһы буйында) һәм 3-сө Һәмән (Байрас йылғаһы буйында) утарҙары күрһәтелгән. Ауылға нигеҙҙе Ҡарағай-Ҡыпсаҡ улусының Таһир ауылы кешеләре һалған, улар элек-электән малсылыҡ һәм игенселек менән шөғөлләнгәндәр.

Әсфәндиәров Әнүәр Закир улы тикшереүренә ярашлы, бында 1839 йылда 168 йән башына 227 йылҡы, 163 һыйыр, 120 һарыҡ һәм кәзә тура килгән. Ужым бойҙайы һәм яҙғы сәсеүлек майҙаны 24 десәтинә тәшкил иткән. 1834 йылда — 187, 1885 йылда йәмгеһе 312 кеше йәшәгән.

Совет осоро

1920 йылда — 520, 1989 йылда 234 кеше йәшәгән..

Бөгөнгөһө

1992 йылда 74 йортта — 287 кеше, 1999 йылда барыһы 341 кеше йәшәгән. Мәктәп уҡыусылары Билал ауылы мәктәбендә уҡыйҙар, уларҙы автобус менән йөрөтәләр. Шулай уҡ Билал фельдшер-акушерлыҡ пункты ла Күгиҙел ауылы халҡын хеҙмәтләндерә. Совхоз бөтөрөлгәс. ауыл халҡы мал-тыуар, ҡош-ҡорт аҫрап ғүмер итә. Ҡайһы бер ҡатындар Билалда «Колибри» тегеү цехында тегенсе булып эшләһә, ир-егеттәр сит тарафтарҙа көс түгә. Донъя көтөүгә маһир, баҡса тултырып йәшелсә-емеш үҫтереп, өйөн гөл-сәскәгә күмгән кешеләр бихисап Ауылда китапхана, магазин, мәсет бар. Китапхана (китапханасы Райхана Булатова) һәм Ағинәйҙәр ойошмаһы бик әүҙем эшләп килә, төрлө саралар үткәрелә, улар араһында «Яулыҡтарым аллы — гөллө», «Аҙаштым мин, аҙаштым, исемдәрҙә аҙаштым»,, «Самауыр йыры» байрамдары.

Географик урыны

Һаҡмар йылғаһының ҡушылдығы Ҡаран йылғаһы янында урынлашҡан.

• Район үҙәгенә тиклем (Баймаҡ): 68 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Билал): 3 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Сибай): 11 км

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	520
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	234
1999 йыл 12 ғинуар	341
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	329	160	169	48,6	51,4

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Ауылда ҡыпсаҡ ырыуы башҡорттары йәшәй. Ырыу аралары — ҡужан, ҡаҙаҡ, йәрмәй, түрмән, сөнгәүер.

Ауылдың билдәле шәхестәре

• Буранбаев Вара Башар улы — дәүләт һәм йәмғиәт эшмәкәре, журналист.

Топонимикаһы

— Мәрйә соҡоро (информант Әнүзә Мәжитова)

Урамдары

• башҡ. Дуҫлыҡ (урамы) — рус.  Дружба (улица)
• башҡ. Ҡаран (урамы) — рус.  Каран (улица)
• башҡ. Йәштәр (урам) — рус.  Молодежная (улица)
• башҡ. Туҡмаҡ (урамы) — рус.  Тукмак (улица)

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)

Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.

• Ред.составитель А. Багуманов. Баймакский край. Краеведческое и энциклопедическое издание. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 2002. — 332 с. — ISBN 5-295-03157-8.
• Усманова М. Г. Имя отчей земли. Историко лингвистическое исследование топонимов бассейна реки Сакмар. — Уфа: Китап, 1994, — 272 стр.. ISBN 5-295-01337-5
• Словарь топонимов Башкирской АССР