Шөңгәккүл дала дендропаркы
| Шөңгәккүл дала дендропаркы | |
|---|---|
| урыҫ Шингаккульский степной дендропарк | |
| Төп мәғлүмәт | |
| Нигеҙләнгән ваҡыты | 1965 |
| Урынлашыуы | |
| 54°24′36″ с. ш. 55°14′00″ в. д.HGЯO | |
| РФ субъекты | Башҡортостан |
Шөңгәккүл дала дендропаркы — (рус. Шингаккульский степной дендропарк) — Башҡортостан Республикаһы Шишмә районы биләмәһендә урынлашҡан тәбиғәт ҡомартҡыһы[1]. Башҡорт АССР-ы Министрҙар Советының 1965 йылдың 17 авгусындағы 465-се «Башҡорт АССР-ының тәбиғәт ҡомартҡыларын һаҡлау тураһында»ғы ҡарары нигеҙендә булдырылған[2].
Шөңгәккүл дала дендропаркынан башҡа Шөңгәккүл ауылы янында тағы Шөңгәккүл (күл) һәм Шөңгәккүл заказнигы ла бар[3].
Тасуирламаһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Шөңгәккүл дала дендропаркы — төбәк ботаник тәбиғәт һәйкәле, тәбиғи шарттарҙа үҫкән ағас һәм ҡыуаҡ үҫемлектәре коллекцияһы булған ландшафт паркы. Дөйөм майҙаны — 45,0 га.
Шөңгәккүл дала дендропаркы 1932 йылдан уҡ ғәмәлдә булған. Далала урман үҫтереү алымдарын эшләү һәм ҡоролоҡ зонаһында яңы ағас-ҡыуаҡ культураларын һынау маҡсатында, Башҡортостан урман тәжрибә станцияһы үҙенсәлекле дендропарк булдыра. Тәжрибә участкаларында ағас-ҡыуаҡ төрҙәренең нисбәте төрлө булған күп һанлы урман һыҙаттары варианттары һалына.[1]
Флораһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1960 йылға бөтәһе 144 даими тәжрибә участкаһы булдырыла һәм 200-ҙән ашыу төр ағас һәм ҡыуаҡ, шул иҫәптән амур бәрхәте, манжур сәтләүеге, һырғанаҡ, виргин муйылы, тирәктәрҙең төрлө төрҙәре, европа зелпеһы (бересклнт) һ. б. интродукциялана. Инә плантациялары, емеш-еләк баҡсалары (алма, ранетка, ирга һ. б.) һәм селекция участкалары (тирәк, йыла, саған һ. б.) булған. Интродукцияланған ағас-ҡыуаҡ үҫемлектәре коллекцияһы фәнни, ғәмәли һәм тарихи әһәмиәткә эйә булған, ҡыҙғанысҡа ҡаршы, бөгөнгө көнгә коллекцияларҙың байтаҡ өлөшө һаҡланмаған[1].
Шөңгәккүл дала дендропаркын һаҡлауҙы ойоштороу буйынса Башҡортостан Республикаһы Тәбиғәттән файҙаланыу һәм экология министрлығы яуаплы[1].
Фаунаһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Дендропарк территорияһында мышы, ҡоралай, төлкө, америка шәшкеһе, үрғуян, ондатра һәм һыу ҡоштарын һаҡлау ҡаралған. Башҡортостан Республикаһының Ҡыҙыл китабына индерелгән төрҙәр: һоро торна, ышылдаҡ аҡҡош, ҡаңғылдаҡ аҡҡош, һоро ҡаҙ[1].
Тыйыуҙар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәһендә:
- көтөү йөрөтөү,
- төҙөлөш эштәре,
- һайланма санитар ҡырҡыуҙан тыш, урман ҡырҡыу,
- коммуникациялар үткәреү һәм ағас ултыртмаларын төпләү (корчёвка) тыйыла.[1]
Сығанаҡтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Сводный список особо охраняемых природных территорий Российской Федерации (справочник). Часть II. Потапова НА, Назырова РИ, Забелина НМ, Исаева-Петрова ЛС, Коротков ВН, Очагов ДМ М.: ВНИИприроды (2006) : 364
- Реестр особо охраняемых природных территорий Республики Башкортостан отв ред АА Мулдашев Уфа, Издательский центр «МедиаПринт» (издание второе) (2010) : 413
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Шөңгәккүл дала дендропаркы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- Постановление Совета Министров Башкирской АССР от 17.08.1965 № 465 «Об охране памятников природы Башкирской АССР» 2023 йыл 25 ғинуар архивланған.
- Шингаккульский степной дендропарк 2023 йыл 25 ғинуар архивланған.
- Памятники природы Республики Башкортостан (список)
- Башкирия туристская. Чишминский район
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Шингаккульский степной дендропарк. — «Рәсәйҙең махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре» мәғлүмәт-аналитика сайты мәғлүмәте: (ИАС «ООПТ РФ») (рус.).
- ↑ Постановление Совета Министров Башкирской АССР от 17.08.1965 № 465 «Об охране памятников природы Башкирской АССР» 2023 йыл 25 ғинуар архивланған.
- ↑ Шөңгәккүл дала дендропаркы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
степной дендропарк Шингаккульский степной дендропарк. — «Рәсәйҙең махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре» мәғлүмәт-аналитика сайты мәғлүмәте: (ИАС «ООПТ РФ») (рус.).