Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Перейти к навигации Перейти к поиску

2012 йылдың башына Башҡортостан территорияһында 229 ООПТ категориялы: Дәүләт тәбиғәт заповедниктары (3), милли парк (1), тәбиғәт парктары (4), урындағы әһәмиәттәге тәбиғәт паркы (1), дәүләт тәбиғәт заказниктары (29), тәбиғәт ҡомартҡылары(182), ботаник баҡса (1), дауалау – һауыҡтырыу урындары һәм курорттары (7) бар.

Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре[1]

Дәүләт тәбиғәт ҡурсаулыҡтары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

№ Исеме Ойоштороу ваҡыты Урынлашҡан ере Майҙаны (га) Иллюстрацияһы
1 Башҡорт дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығы 11 июль 1930 йыл Әбйәлил, Белорет һәм Бөрйән 49 609
Маралдар
2 Шүлгәнташ ҡурсаулығы 16 январь 1986 йыл Бөрйән районы 22 531
«Шүлгәнташ» мәмерйәһенә инеү урыны
3 Көньяҡ Урал дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығы 19 июнь 1978 йыл Башҡортостандың Белорет районы, Силәбе өлкәһе 252 800 (228 400[2])
Ямантау тауы янындағы урман

Милли һәм тәбиғәт парктары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

№ Исеме Ойоштороу ваҡыты Урынлашҡан ере Майҙаны (га) Иллюстрацияһы
Милли парктар
1 «Башҡортостан» милли паркы 11 сентябрь 1986 йыл Бөрйән, Күгәрсен һәм Мәләүез районы 82 300
Нөгөш һыуһаҡлағысы янындағы Ыласын ҡаяһы
Тәбиғәт парктары
1 «Асылыкүл» 19 январь 1993 йыл[3] Әлшәй, Бәләбәй, Бүздәк һәм Дәүләкән 47 500
Асылыкул — Башҡортостандағы иң эре күл
2 «Ирәмәл» 31 декабрь 2010 йыл Белорет һәм Учалы 49 300
Ирәмәл тауы
3 «Ҡандракүл» 18 январь 1995 йыл Туймазы районы 5 400
4 «Мораҙым тарлауығы» 23 январь 1998 йыл Йылайыр һәм Күгәрсен 23 600
Оло Эйек буйында
Урындағы әһәмиәтле тәбиғәт парктары
1 «Еҙем» (ландшафтлы тәбиғәт паркы) 22 июнь 2005 йыл Ғафури 38 100
Еҙем Мәмбәт ҡаяһы янында

Дәүләт тәбиғәт заказниктары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Барыһы Башҡортостан Республикаһында 29 дәүләт тәбиғәт заказниктары булдырылған , дөйөм майҙаны 383 224,9 га, шул иҫәптән, 17 зоологик, 9 ботаник, 3 ландшафт.

Цветовая схема таблиц
Комплекслы
Ботаник
Геологик
Гидрологик
Дендрологик
Зоологик
Ландшафт
Мәсем ҡаяларынан төньяҡҡа күренеш
№ Исеме Ойоштороу йылы Урынлашҡан ере Майҙаны (га) Иҫкәрмә
1 «Алтын Солок» 1997 йыл Бөрйән районы 90 700 урманлыҡ — 94 %
2 «Архангел» 1967 йыл Архангел районы 1 900 урман — 45,1 %, һаҙлыҡ — 21,4 %
3 «Асебар» 2001 йыл Бөрйән районы 7 700 урманлыҡ — 95 %
4 «Асҡын» 1963 йыл Асҡын районы 16 600 урманлыҡ — более 80 %
5 «Балаҡатай» 1963 йыл Балаҡатай районы 8 200 урманлыҡ — 61,1 %
6 «Белозерск» 1957 йыл Ғафури районы 8 000 урман — 39,7 %
7 «Бишбүләк» 1989 йыл Бишбүләк районы 14 500 урманлыҡ — 29,2 %
8 «Бөрө» 1967 йыл Бөрө һәм Дүртөйлө районы 20 600 урман — 53,3 %
9 «Бунин урманы» 1996 йыл Бәләбәй районы 12 300
10 «Елан» 1963 йыл Дүртөйлө районы 3 900 урман — 70,1 %
11 «Эйек» 1972 йыл Күгәрсен районы 29 300 урманлыҡ — 71 %
12 «Ишембай» 1971 йыл Ишембай районы 58 500 урман — 80,8 %
13 «Ҡарлыхан» 1972 йыл Балаҡатай районы 19 300 урман — 80 %
14 «Күнгәк» 2002 йыл Мәләүез районы 5 500 урманлыҡ — 80 %
15 «Наказбаш» 1969 йыл Көйөргәҙе һәм Күгәрсен районы 23 800 урман — 42,3 %
16 «Первомайск» 1968 йыл Нуриман районы 1 700 урманлыҡ — 70 %
17 «Уралтау» 1981 йыл Учалы районы 52 400 урманлыҡ — 80 %
18 «Усень-Ивановск» 1991 йыл Бәләбәй һәм Дәүләкән районы 12 000 урман — 55 %
19 «Фёдоровка» 1989 йыл Фёдоровка районы 1 700 урманлыҡ — 99,8 %
20 «Шайтантау» 1971 йыл Хәйбулла районы 24 000 урманлыҡ — 67,5 %
21 «Шингәккүл» 1952 йыл Шишмә районы 240

Шулай уҡ республика әһәмиәтендәге дәүләт тәбиғәт ботаник заказниктары тураһында положениелар раҫланған: «Асҡар ауылы эргәһендә һары умырзаяның популяцияһы», «Әлшәй лесхозының Шафран участка лестничествоһындағы дарыу үләндәренең популяцияһы», «Благовар районында һары умырзаяның популяцияһы», «Дүртөйлө лестничествоһындағы дарыу үләндәренең популяцияһы», «Дүртөйлә лесхозының Ҡанғыш лестничествоһындағы дарыу үләндәренең популяцияһы», «Первомайский" Өфө платоһының шыршы – аҡ шыршы (пихта ) урмандары», «Оло Ямантау» тауындағы һирәк осрай торған файҙалы үләндәрҙең популяциялары һәм — «Күлмәт ауылы эргәһендәге Ай йылғаһы туғайы» ландшафты[4].

Тәбиғәт ҡомартҡылары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

2014 йылдың 19 мартына Башҡортостанда 182 тәбиғәт ҡомартҡыһы иҫәпләнә, дөйөм майҙаны 42 264,7 га, шул иҫәптән ботаник — 55, дендрологик — 34, комплекслы — 45, гидрологик — 22, геологик — 21, зоологик — 5[5].

№АтамаһыСтатус алған йылы

ПрофилеМайҙаны
(га)		Урынлашыу ереИҫкәрмәләр
1 «Алга (минераль сығанаҡ)» 1965 йылгидрологик0Дәүләкән районы Һыуы сөсө (0,5 г/л), сульфат-кальцийлы.[6]
2 «Әңгәсәк ҡарағай урманы» 1965 йылботаник315,0Дүртөйлө районы
3 «Арҡауыл һаҙлығы» 2005 йылботаник150,0 Салауат районы Башҡортостандың Ҡыҙыл китабына индерелгән үҫемлектәрҙең һирәк төрҙәре үҫә: һаҙанаҡ, бүлбеле тәбәнәк әшәлсә, гермафродит һаҙ емеше, һаҙ баҙыҡайы, ваҡ мүк еләге, Лёзель липарисы, Руссов бармаҡ тамыры,тутыҡ схенус һ. б..[7]
4 «Абҙан шарлауығы» 1965 йылгидрологик0Архангел районы Бейеклеге — яҡынса 8 м.
5 «Аҫҡын мәмерйәһе» 1965 йылгеологик0Ғафури районы Карбон һәм девон избес ултырмаларҙа барлыҡҡа килгән карст мәмерйәһе.
6 «Асылыкүл» 1965 йылгидрологик2350,0Дәүләкән районы Көҙгө майҙаны — 23,5 км², оҙонлоғо — 7,1 км, киңлеге — 3,3 км, уртаса тәрәнлеге — 5,1 м (максималь — 8,1 м), һыу күләме — 119 млн. м³.[8]
7 «Асы минераль сығанаҡтары» 1965 йылгидрологик0Белорет районы 2 км һуҙымында Түҙйылға гөрләүегенән өҫкә 17 шишмә сыға, уларҙың 14-тә һыу минералланған .[9]
8 «Атыш шарлауығы» 1965 йылгидрологик0Белорет районы Атыш - Сумған һәм Ағуй - Уҙған ер аҫты йылғалары ҡушылыуынан барлыҡҡа килгән шарлауыҡ.
9 «Балҡантау» 1965 йылкомплекслы25,0Дәүләкән районы Конус формалы останец-тау.
10 «Аҡкүл» 1965 йылгидрологик1567,0Ғафури районы Көҙгө майҙаны — 8,8 км². Оҙонлоғо — 6,2 км, уртаса киңлеге — 1,4 км, иң киң урыны — 2 км, уртаса тәрәнлеге — 3,9 м (максималь — 11 м), һыу күләме 34,5 млн. м³.[10]
11 «Бөрө минераль сығанаҡтары» 1965 йылгидрологик0Бөрө районы Бер-беренән 10—70 метр алыҫлыҡта урынлашҡан биш минераль сығанаҡтан тора.[11]
12 «Ғәҙелша шарлауығы (Ибраһим)» 1965 йылгидрологик0Баймаҡ районы Бейеклеге — 15 м ашыу.[12]
13 «Ҡарағайлы күле (Ворожеич)» 1965 йылгидрологик80,0Учалы районы Көҙгө майҙаны — 0,8 км², оҙонлоғо — 1,0 км, киңлег — 0,7 км, уртаса тәрәнлеге — 4,5 м .[13]
14 « Ҡыйышҡы күле» 1965 йылкомплекслы24,1Ҡырмыҫҡалы районы Көҙгө майҙаны — 0,2 км², оҙонлоғо — 1,9 км, уртаса киңлеге — 70 м (максималь — 120 м).[14]
15 «Красноусол минераль сығанаҡтары» 1965 йылгидрологик15,0Ғафури районы Өс төркөм сығанаҡтарҙан тора (сөсөләре менән бергә — яҡынса 250).[15]
16 «Ҡыҙыл шишмә» 1965 йылгидрологик3,2Нуриман районы Донъяла иң эре карст сығанағы.[16]
17 «Ҡорғаҙаҡ шишмәһе» 1965 йылгидрологик0Салауат районы Һыуы сөсө (0,5 г/л), дауалы, бальнеологик, гидрокарбонат, магний-кальций, радон.[17]
18 «Күҫәләр көкөртлө һыу сығанаҡтары» 1965 йылгидрологик0Салауат районы Бер нисә төркөм сығанаҡтан тора.[18]
19 «Лаҡлы мәмерйәһе» 1965 йылгеологик0Салауат районы Үрге карбон избесендә барлыҡҡа килгән карст мәмерйәһе.
20 «Сарүа күле» 1965 йылгидрологик0,4Нуриман районы РБ һәм РФ Ҡыҙыл китаптарына индерелгән европа хариусы йәшәй.[19]
21 «Өргөн күле һәм Өргөн ҡарағайлығы» 1965 йылкомплекслы3398,0Учалы районы Көҙгө майҙаны — 9,16 км², оҙонлоғо — 4,4 км, киңлеге — 1,9 км (максималь — 2,5 км), уртаса тәрәнлеге — 5,2 м (максималь — 7,7 м), һыу күләме — 47,6 млн. м³.[20]
22 Шәмсетдин күле 1965 йылкомплекслы320,0Бөрө районы Көҙгө майҙаны— 3,2 км², оҙонлоғо — 8 км, киңлеге— 150—400 м, уртаса тәрәнлеге — 6—7 м (максималь — 11,8 м), һыу күләме — 3,2 млн. м³.[21]
23 «Шөңгәккүл» 1965 йылкомплекслы240,0Шишмә районы Көҙгө майҙаны — 2,4 км², диаметры — 1,6 км. Һаҙға әйләнеү һөҙөмтәһендә күл дүрт өлөшкә бүленгән.[22]
24 «Яҡтыкүл (Мауыҙҙы)» 1965 йылгидрологичк770,0Әбйәлил районы Көҙгө майҙаны — 7,7 км², оҙонлоғо — 4,1 км, киңлеге — 1,9 км, уртаса тәрәнлеге — 10,6 м (максималь — 28 м), һыу күләме — 81,7 млн. м³.[23]
25 «Яҡут тоҙло сығанағы» 1965 йылгидрологик0Көйөргәҙе районы Сығанаҡтағы һыу тоҙло, хлорид-натрийлы, микроэлементтары бар.[24]
26 «Яманйылға һәм Саруа йылғалары» 1985 йылгидрологик1200,0Нуриман районы
27 «Янгантау» 1965 йылгеологик0 Салауат районыТау битендә һыу парҙары менән байытылған эҫе һауа сыға.

Ботаник тәбиғәт ҡомартҡылары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Дендрологик тәбиғәт ҡомартҡылары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Комплекслы тәбиғәт ҡомартҡылары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Гидрологик тәбиғәт ҡомартҡылары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Яҡтыкүл, 2009
Атыш гротынан шарлауыҡҡа өҫтән күренеш
Ҡуҡрауыҡ шарлауығы

Ботаник баҡсалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Дауалау — һауыҡтырыу урындары һәм курорттар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Атлас туристических ресурсов Республики Башкортостан. Уфа, 2007. 276 с.
  • Гареев Э. З. Геологические памятники природы Республики Башкортостан. — Уфа: Тау, 2004. — 296 с.: ил.
  • Реестр особо охраняемых природных территорий Республики Башкортостан. — Уфа: Гилем, 2006. — 414 с.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. ↑ Без памятников природы Республики Башкортостан
  2. ↑ В том числе на территории Башкортостана
  3. ↑ Создан как национальный парк
  4. ↑ Официальный сайт Министерства природопользования и экологии Республики Башкортостан
  5. ↑ Перечень особо охраняемых природных территорий Республики Башкортостан по состоянию на 19.03.2014. Министерство природопользования и экологии Республики Башкортостан. 3 февраль 2016 тикшерелгән.
  6. ↑ Кудряшев И. К. Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  7. ↑ Мулдашев А. А. болото Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  8. ↑ Гареев А. М. Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  9. ↑ Абдрахманов Р. Ф. Асы // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  10. ↑ Гареев А. М., Максютов Ф. А. озеро Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  11. ↑ Абдрахманов Р. Ф. минеральные источники Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  12. ↑ Фаткуллин Р. А. Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  13. ↑ Мулдашев А. А. Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  14. ↑ Мулдашев А. А. Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  15. ↑ Абдрахманов Р. Ф. минеральные источники Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  16. ↑ Абдрахманов Р. Ф. Ключ Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  17. ↑ Абдрахманов Р. Ф. Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  18. ↑ Абдрахманов Р. Ф. сернистые источники Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  19. ↑ Мулдашев А. А. озеро Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  20. ↑ Фаткуллин Р. А. Ургун // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  21. ↑ Мулдашев А. А. Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  22. ↑ Мулдашев А. А. Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  23. ↑ Гареев А. М. (Яктыкуль) Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  24. ↑ Абдрахманов Р. Ф. (Якутовский) солёный источник Башҡортостандың махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре исемлеге // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  25. ↑ Лечебно-оздоровительные местности и курорты Башкортостана
  26. ↑ Статья «Юматово» в Башкирской энциклопедии
  27. ↑ Статья «Якты-куль» в Башкирской энциклопедии

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҡалып:ООПТ России

https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Башҡортостандың_махсус_һаҡланыусы_тәбиғәт_биләмәләре_исемлеге&oldid=835879 ҡабул ителгән