Мәскәү

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
(Москва битенән йүнәлтелде)
Перейти к навигации Перейти к поиску
Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Мәскәү (мәғәнәләр).
Федераль әһәмиәтәге ҡала
Мәскәү
Москва
Московский международный деловой центр «Москва-Сити» 14.07.2014.jpg
Флаг Герб[d]
Флаг Герб
Ил

Рәсәй

Координаталар

55°45′21″ с. ш. 37°37′04″ в. д.HGЯO

Башлыҡ

Сергей Собянин[1]

Нигеҙләнгән

1147

Халҡы

▲ 12 380 664[2] кеше (2017)

Милли состав

урыҫтар, украиндар, татарҙар, әрмәндәр, әзербайжандар, йәһүдтәр

Сәғәт бүлкәте

UTCUTC +4

Телефон коды

495, 499

Почта индексы

190000-199406

Автомобиль коды

77, 97, 99,
177, 197, 199,
777, 797

[[{{{вид идентификатора}}}]]

75438

бүләктәр

Ленин ордены Ленин ордены

Мәскәү (Рәсәй)
Мәскәү
Мәскәү
Commons-logo.svg Аудио, фото и видео Викимилектә

Мәскәү (рус. Москва) — Рәсәйҙең баш ҡалаһы, федераль әһәмиәттәге ҡала, Мәскәү өлкәһенең составына инмәй, Федераль округы үҙәге. Герой ҡала (1965), ике Ленин ордены (1974, 1965) һәм Октябрь Революцияһы ордены (1967) менән бүләкләнгән. Ҡалала урынлашҡан театр Рәсәйҙең 100 һумлыҡ аҡсаһында һүрәтләнгән.

Халҡы — 12 325 387 кеше (2016)[3]. Мәскәүҙә 1989 йылда — 5417, 2002 йылда — 5941 башҡорт йәшәгәне теркәлгән[4].

Эре мәсеттәр тип Мәскәү йәмиғ мәсете һәм Мәскәү тарихи мәсете һанала.

Мәғариф һәм фән[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Мәскәү ҡалаһында дәүләт һәм дәүләттеке булмаған юғары уҡыу йорттары эшләп килә. Беренсеһе бер нисә төркөмгә бүленә: университеттар, академиялар, иниституттар, консерваториялар, Оборона министрлығы, Эске эштәр министрлығы уҡыу йорттары бар.

  1. 1-се Мәскәү дәүләт медицина университеты
  2. М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты
  3. Мәскәү дәүләт геодезия һәм картография университеты
  4. Мәскәү дәүләт төҙөлөш университеты
  5. Мәскәү дәүләт Халыҡ-ара мөнәсәбәттәр институты
  6. Рәсәй дәүләт нефть һәм газ университеты
  7. Рәсәй халыҡтар дуҫлығы университеты
  8. Мәскәү ҡорос һәм иретмәләр институты
  9. Г. В. Плеханов исемендәге Рәсәй иҡтисад университеты[5]
  10. Мәскәү дәүләт бәйләнеш юлдар университеты
  11. Мәскәү дәүләт юридик академияһы
  12. Рәсәй Хөкүмәте янындағы Финанс Университеты
  13. Рәсәй дәүләт социаль университеты
  14. Рәсәй Президенты ҡарамағындағы Халыҡ хужалығы һәм дәүләт хеҙмәте Рәсәй академияһы(РАНХиГС).
  15. В. И. Суриков исемендәге Мәскәү дәүләт академия рәсем институты

Климаты[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҡала климаты
Күрһәткес Ғин Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Йыл
Абсолют максимум, °C {{{Ғин_а_макс}}} 8,3 17,5 28,9 33,2 34,7 38,2 37,3 32,3 24,0 14,5 9,6 38,2
Уртаса максимум, °C {{{Ғин_ср_макс}}} −3,7 2,6 11,3 18,6 22,0 24,3 21,9 15,7 8,7 0,9 −3 9,6
Уртаса температура, °C {{{Ғин_ср}}} −6,7 −1 6,7 13,2 17,0 19,2 17,0 11,3 5,6 −1,2 −5,2 5,8
Уртаса минимум, °C −9,1 −9,8 −4,4 2,2 7,7 12,1 14,4 12,5 7,4 2,7 −3,3 −7,6 2,1
Абсолют минимум, °C −42,2 −38,2 −32,4 −21 −7,5 −2,3 1,3 −1,2 −8,5 −20,3 −32,8 −38,8 −42,2
Яуым-төшөм нормаһы, мм 52 41 35 37 49 80 85 82 68 71 55 52 707
Сығанаҡ: Погода и Климат

Мәскәү иҡтисады[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Файл:ВРП Москвы и России с 1996 года.png
Мәскәүҙен Эске тулайым продукт һәм РФ-ӊ Эске тулайым продукт (%, 1996 йылдағы кимәле)

Мәскәү иҡтисады Рәсәй төбәктәре араһында иӊ ҡеүәтле иҡтисад.[6] Мәскәүҙен Эске тулайым продукт 2014 йылда 12,809 трлн һум тәшкил итте (РФ-ӊ Эске тулайым продуктыныӊ 21,5 %).[6]

PricewaterhouseCoopers прогнозы буйынса 2020 йылда Мәскәү донъя ҡалалары араһында 23-се урында буласаҡ һәм уныӊ ЭТП $325 млрд булыр. 2020 йылға тиклем иҡтисад үсеше 4 %, Һатып алыу мөмкинлеге паритеты буйынса бер кешенеӊ килеме йылына $17 меӊдән (1 млн. һум) $29,8 меӊғә (1,8 млн. Һум) тиклем артыр (сағыштырыу өсөн, 2020 йылда бер кешенеӊ килеме йылына: Сан-Францискола — $91,1 меӊ (5,4 млн.һум), Лондонда — $82,3 меӊ (4,9 млн.һум), Нью-Йоркта — $76,9 меӊ, Мадридта — $49 меӊ, Токиола — $45,1 меӊ, Стамбулда — $24,3 меӊ).[7]

Протон (ракета-ташыусы) М. В. Хруничев исемендәге Дәүләт космос ғилми-етештереү үҙәгендә етештерелә
МиГ-29, МиГ ойошмаһында етештерелә

Ҡалала хәрби ойошмалар байтак:

Эре граждан сәнәғәте предприятиялар:

  • Мәскәү нефть эшкәртеү заводы
Рено Логан, Автофрамос продукцияһы

Мәскәү — эре инженер үҙәге. Бында авиация, космос, ядер һәм ҡорал байтак проектлана. Унда етештереүсе технологиялар һәм материадар өйрәнелә. Проект ойошмалар:

Ми-28 өс проекцияла
Универсам


Сауҙа селтәре:

Исем Магазиндар һаны
«Седьмой континент» 110[8]
«Рамстор» 55[9]
«Ашан» 17[10]
«Патэрсон» 66[11]
«12 месяцев» 13²
«Spar» 6²
«Пятерочка» более 100
«Петровский» 17²
«Копейка» более 100
«Квартал» 79[12]
«Дёшево» 20²
«Авоська» 14²
«Азбука вкуса» 4²
«Столица» 11²
«ПродМак» 15²
«АБК» 36²
«Геркулес» 13²
«Metro» 10[13]
«БИН» 4²
«Дикси» 12²
«Самохвал» 60²
«Утконос» 18[14]
Файл:SRDMSRF.png
Мәскәүҙә һәм Рәсәйҙә йәшәгән кешенеӊ уртаса килеме
Турғай тауҙарынан Мәскәү күренеше. Һул яҡтан уң яҡҡа: Мәскәү-сити, 12-се Теплоэлектроүҙәк, Лужники стадионы, Турғай тауҙары метро станцияһы, Рәсәй фәндәр академияһы йорто.
Турғай тауҙарынан Мәскәү күренеше. Һул яҡтан уң яҡҡа: Мәскәү-сити, 12-се Теплоэлектроүҙәк, Лужники стадионы, Турғай тауҙары метро станцияһы, Рәсәй фәндәр академияһы йорто.
Данилов күпере Мәскәү йылғаһы аша Мәскәү ҡулса тимер юлында күпер. Мәскәүҙен Нагатино-Садовники районда урынлашҡан.

Музейҙар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • «Царицыно» дәүләт тарихи-архитектура, художество һәм ландшафт музей-ҡурсаулығы — Мәскәү ҡалаһы музейҙарының береһе һәм Мәскәүҙең иң эре ҡурсаулығы. Ул биналарҙы, пейзаж һәм ландшафт паркын үҙ эсенә ала. Царицын исемен Екатерина II ҡушҡан. Музей Царицыно һәм «Орехово» станциялары эргәһендә тора.
  • Йәһүд музейы һәм толерантлыҡ үҙәге — йәһүд тарихы, мәҙәниәте музейы. Музейҙа Йәһүҙилек, йәһүдтәрҙең Рәсәйҙә таралыуы, йәшәү тарихы һүрәтләнгән. Рәсәйҙәге иң ҙур милли-мәҙәни үҙәктәрҙең береһе. Бахметьев гаражы архитектура һәйкәле йортонда урынлашҡан. Марьина Роща, Достоевская, Менделеевская, Новослободская метро станциялары янында.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. ↑ Московские депутаты утвердили Собянина на посту мэра. Вести.ру (2010-10-21). Тәүге сығанаҡтан архивланған 14 ғинуар 2013.
  2. ↑ Крупнейшие города мира по населению  (инг.). world-gazetteer.com (2010). Тәүге сығанаҡтан архивланған 2 февраль 2012. 12 сентябрь 2011 тикшерелгән.
  3. ↑ Крупнейшие города мира по населению  (инг.). world-gazetteer.com (2010). Тәүге сығанаҡтан архивланған 2 февраль 2012. 12 сентябрь 2011 тикшерелгән.
  4. ↑ Йосопов Р. М. Башҡорт диаспоралары // Башҡорт энциклопедияһы — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2017. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  5. ↑ [1]
  6. ↑ 6,0 6,1 Инвестиционный портал Москвы — Уровень и темпы развития
  7. ↑ Forbes: Какие города будут самыми большими в 2025 году
  8. ↑ «Седьмой континент»; ещё не достиг того уровня развития, чтобы его продавать". Совладелец компании Александр Занадворов о стратегии сети. Тәүге сығанаҡтан архивланған 16 февраль 2012.
  9. ↑ Сеть магазинов «Рамстор».
  10. ↑ «Ашан» Москва. Тәүге сығанаҡтан архивланған 21 май 2017.
  11. ↑ Сеть магазинов «Патэрсон». Тәүге сығанаҡтан архивланған 17 декабрь 2006.
  12. ↑ Сеть магазинов «Виктория». Тәүге сығанаҡтан архивланған 16 февраль 2012.
  13. ↑ Сеть магазинов «Метро». Тәүге сығанаҡтан архивланған 16 февраль 2012.
  14. ↑ Сеть магазинов «Утконос». Тәүге сығанаҡтан архивланған 16 февраль 2012.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Москва. Энциклопедия / Гл. ред. А. Л. Нарочницкий. — М.: Советская Энциклопедия, 1980
  • Гиляровский В. А. Москва и москвичи (на Wikisource)
  • Колодный Л. Е. Москва у нас одна. — М.: Политиздат, 1991.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

commons: Мәскәү Викимилектә
n: Мәскәү Викияңылыҡтарҙа
voy: Мәскәү Викигид
https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Мәскәү&oldid=873978 ҡабул ителгән