28 декабрь
(28 декабря битенән йүнәлтелде)
| 28 декабрь | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 28 декабрь Викимилектә | |
28 декабрь — григориан стиле буйынса йылдың 362-се көнө (кәбисә йылында 363-сө). Йыл тамамланыуға 3 көн ҡала.
| ← декабрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шб | Йш |
| 1 | ||||||
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | 31 | |||||
| 2024 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Ер: Кино көнө.
Рәсми булмаған
- Ер: Банкетты дауам итеү көнө.
Милли
Төбәк байрамдары
- Ҡалмыҡ Республикаһы: Ҡалмыҡ халҡын депортациялау ҡорбандарын иҫкә алыу көнө.
Һөнәри
Тажикстан: Милли именлек комитеты көнө.
Әзербайжан: Адвокаттар көнө.
- 1869: АҠШ-тың Огайо штатында Уильям Семпл һағыҙға патент ала.
- 1895: Германия физигы Вильгельм Конрад Рентген Вюрцбург ҡалаһында рентген нурҙарын асыуы тураһында иғлан итә.
- 1895: Париждағы «Гранд-кафе» салонында ағалы-энеле Люмьерҙар үҙҙәренең синематографын халыҡҡа күрһәтә, был кинематографтың тыуған көнө булып билдәләнә.
- 1973: Парижда Александр Солженицындың «ГУЛАГ архипелагы» әҙәби-тарихи әҫәре баҫыла.
- 1985: Новосибирскийҙа метрополитен эшләй башлай.
- 2007: Непал Федератив Демократик Республика итеп иғлан ителә.
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Янбулатова Рәғиҙә Сәйетғәли ҡыҙы (1915—13.10.1997), театр актёры, шағир, драматург һәм тәржемәсе. 1935—1976 йылдарҙа хәҙерге Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры актёры. 1938 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы, 1957 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. РСФСР-ҙың атҡаҙанған (1955) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1954) артисы.
- Яркалов Алексей Назарович (төп исеме — Яркалов Хөснулла Хабибназар улы; 1920—1972), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, уҡсылар полкының орудие командиры, гвардия өлкән сержанты. Дан орденының тулы кавалеры.
- Айытов Нариман Абдрахман улы (1925—17.08.1999), ғалим-социолог. 1964—1988 йылдарҙа Өфө авиация институтының фәнни коммунизм кафедраһы мөдире. Башҡортостан Фәндәр академияһының почётлы академигы (1995), философия фәндәре докторы (1967), профессор (1970). РСФСР-ҙың (1988) һәм Башҡорт АССР-ының (1975) атҡаҙанған фән эшмәкәре.
- Киселёв Олег Михайлович (1965), ғалим-математик. 1988 йылдан хәҙерге Рәсәй Фәндәр академияһының Өфө фәнни үҙәгенең Математика институты менән уның хисаплау үҙәге хеҙмәткәре, 2003 йылдан төп ғилми хеҙмәткәр. Физика-математика фәндәре докторы (2002). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Иванов Василий Николаевич (1896—20.11.1979), ғалим-агроном. Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусы. 1950—1972 йылдарҙа М. И. Калинин исемендәге Ҡырым ауыл хужалығы институтының (Симферополь) тупраҡ ғилеме кафедраһы мөдире. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1951), профессор (1951). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Бишбүләк районы Ҡушйылға ауылынан.
- Абдрахманов Барый Абдрахман улы (1916—1.04.1996), комсомол, партия һәм дәүләт органдары эшмәкәре. Бөйөк Ватан һуғышында һәм совет-япон һуғышында ҡатнашыусы. 1967—1978 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумы секретары. СССР-ҙың алтынсы, Башҡорт АССР-ының бишенсе—туғыҙынсы саҡырылыш Юғары Советтары депутаты. КПСС-тың ХХII съезы делегаты. 1-се дәрәжә Ватан һуғышы (1985), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1966), Ҡыҙыл Йондоҙ (1944) һәм «Почёт Билдәһе» ордендары кавалеры.
- Вәлиев Баҡый Вәли улы (1916—2007), совет-фин (1939—1940) һәм Бөйөк Ватан һуғышы яугиры. 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының разведка взводы командиры, гвардия лейтенанты. 1-се (1985) һәм 2-се дәрәжә (1943) Ватан һуғышы һәм Ҡыҙыл Йондоҙ (1944) ордендары кавалеры.
- Михайлов Александр Яковлевич (1921—10.01.1984), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, полковник (1965), хужалыҡ эшмәкәре. 1970 йылдан Өфө резина-техник изделиелар заводының директор урынбаҫары. Башҡорт АССР-ының алтынсы саҡырылыш (1963—1967) Юғары Советы депутаты. Советтар Союзы Геройы (1943). Сығышы менән хәҙерге Новгород өлкәһе Валдай районы Рудово ауылынан.
- Попов Василий Дмитриевич (1921—16.03.1997), ғалим-философ, социолог. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1972—1994 йылдарҙа Өфө авиация институты һәм Өфө дәүләт авиация техник университеты уҡытыусыһы. Философия фәндәре докторы (1981), профессор (1985). Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1966). 3-сө дәрәжә Дан ордены кавалеры (1943).
- Фазлыәхмәтова Нәсимә Миңлеғәле ҡыҙы (1931—29.12.1996), малсылыҡ алдынғыһы. 1944 йылдан Мәләүез районы М. Ғафури исемендәге колхоз малсыһы, шул иҫәптән 1954–1969 йылдарҙа быҙау ҡараусы. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966).
- Терещенко Геннадий Фёдорович (1941—16.04.2010), ғалим-химик, дәүләт эшмәкәре. 1998—2000 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһының фән һәм технологиялар министрының беренсе урынбаҫары. Рәсәй Фәндәр академияһы академигы, химия фәндәре докторы (1982), профессор.
- Слинин Владимир Игоревич (1951—18.12.2004), спортсы, ДОСААФ-тың Өфө спорт клубы тәрбиәләнеүсеһе. 1975—1978 йылдарҙа атыу буйынса СССР йыйылма командаһы ағзаһы һәм халыҡ-ара класлы спорт мастеры. СССР (1975) һәм РСФСР (1973—1979) чемпионы. Сығышы менән Ярославль ҡалаһынан.
- Иҙрисова Миләүшә Абрар ҡыҙы (1961), ғалим-музыка белгесе. 1990 йылдан (өҙөклөк менән) «Башҡортостан» дәүләт телерадиокомпанияһы хеҙмәткәре. 2002 йылдан Журналистар, 2006 йылдан Композиторҙар союзы ағзаһы. Сәнғәт ғилеме кандидаты (2014). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2006).
- Сөләймәнов Руслан Мөхәмәтхәнәф улы (1966), спорт ветераны, хоккейсы, тренер. Шайбалы хоккей буйынса спорт мастеры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (2011).
- Юлдыбаева Гөлнар Вилдан ҡыҙы (1976—26.11.2020), ғалим-фольклорсы. 1997 йылдан Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты лаборанты, 2003 йылдан — кесе ғилми хеҙмәткәр, 2007 йылдан — ғилми хеҙмәткәр, 2008 йылдан — өлкән, 2019 йылдан әйҙәүсе ғилми хеҙмәткәр. Филология фәндәре кандидаты (2006).
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Жан Лоҡман (төп исеме Лоҡманов Закиржан Лоҡман улы; 1912—24.03.1959), ғалим-әҙәбиәт белгесе, педагог, тәнҡитсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, рота, артабан батальон командиры. 1936—1939 һәм 1945—1952 йылдарҙа Өфөлә К.А. Тимирязев исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия институтының башҡорт теле һәм әҙәбиәте кафедраһы уҡытыусыһы, доцент. Ҡыҙыл Йондоҙ ордены кавалеры.
- Хәмиҙуллина Мәшүҙә Ваис ҡыҙы (1952), медицина хеҙмәткәре. Мәсетле районы Оло Ыҡтамаҡ үҙәк район дауаханаһының шәфҡәт туташы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған һаулыҡ һаҡлау хеҙмәткәре. Сығышы менән ошо райондан.
- Нурғәлина Мәфтүха Ширияздан ҡыҙы (1927), педагог, үҙешмәкәр сәнғәттә ҡатнашыусы. 1952—1982 йылдарҙа Әбйәлил районы Асҡар ауылының 1-се урта мәктәбе уҡытыусыһы. «Әхирәттәр» халыҡ фольклор ансамбленең художество етәксеһе. РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1995). Райондың Ким Әхмәтйәнов исемендәге премияһы лауреаты (2000). Сығышы менән ошо райондың Булат ауылынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Булычев Евгений Васильевич (1913—5.02.2004), механик. 1953—1974 йылдарҙа Салауат нефть химияһы комбинаты һәм «Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһе механигы. РСФСР-ҙың атҡаҙанған рационализаторы (1970), Октябрь Революцияһы ордены кавалеры (1971). Сығышы менән хәҙерге Ижевск ҡалаһынан.
- Баннов Геннадий Ефимович (1928—16.04.2017), педагог, яҙыусы, спортсы, Башҡортостанда боксҡа нигеҙ һалыусыларҙың береһе. 1962—1989 йылдарҙа Өфөләге 118-се урта һөнәри-техник училище директоры. 1974 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған һөнәри‑техник белем биреү уҡытыусыһы (1989). Башҡортостан комсомолы премияһы лауреаты (1973).
тулы исемлек
- Вәлитова Нәбилә Ғәбделхәмит ҡыҙы (1928—11.10.2006), балет артисы, балетмейстер, педагог. 1961 йылдан Воронеж опера һәм балет театры солисы, 1979 йылдан — баш балетмейстер, 1985 йылдан — уҡытыусы-репетитор, 1995 йылдан — театрҙың художество етәксеһе, бер үк ваҡытта 1963—1965 йылдарҙа һәм 1975 йылдан — Воронеж хореография училищеһы уҡытыусыһы. РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1969). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районы Сыйрышбаш ауылынан.
- Нәғүмәнов Мирсәт Мирсәлим улы (1928—12.08.2001), инженер-ғалим. 1992—2001 йылдарҙа Октябрьский ҡалаһындағы «Пакер» ғилми-производство фирмаһы директоры. Техник фәндәр кандидаты (1976). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1986). Сығышы менән хәҙерге Татарстан Республикаһының Ютазы районы Әбсәләм ауылынан.
- Бивняев Виктор Яковлевич (1948), рәссам. 1998 йылдан Рәсәй Федерацияһының Рәссамдар союзы ағзаһы. Төбәк, Бөтә Рәсәй, Бөтә Союз һәм сит ил күргәҙмәләрендә ҡатнашыусы.
- Игнатьев Сергей Николаевич (1963), тренер. Тхэквондо буйынса Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры (2001). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (2000). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Шаһиев Әхәт Хызыр улы (1963), агроном, ауыл хужалығы һәм муниципаль орган хеҙмәткәре. 1986 йылдан Ишембай районы колхоздары агрономы, рәйесе. 2001—2010 йылдарҙа Ғафури районы хакимиәте башлығы. Башҡортостан Республикаһының 2-се саҡырылыш (1999—2003) Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе. Сығышы менән Ишембай ҡалаһынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Баландин Василий Петрович (1904—28.03.1973), СССР-ҙың дәүләт һәм хужалыҡ эшмәкәре. 1941 йылдың авгусынан хәҙерге Өфө моторҙар эшләү производство берекмәһе директоры, 1946 йылдан — СССР авиация сәнәғәте министры урынбаҫары, 1958—1970 йылдарҙа СССР Дәүләт план комитеты рәйесе урынбаҫары. Авиация-инженер хеҙмәте генерал-майоры (1944). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1945).
- Прибылов Владимир Васильевич (1934—5.12.2006), актёр. 1967—2006 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһы рус дәүләт академия драма театры артисы. 1970 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. РСФСР-ҙың (1982) һәм Башҡорт АССР-ының (1978) халыҡ артисы.
- Владимир Сохатский (1989), Рәсәй хоккейсыһы, ҡапҡасы. 2006—2016 йылдарҙа һәм 2019 йылдың 1 июленән Өфөнөң «Салауат Юлаев» командаһы уйынсыһы. Ике тапҡыр Рәсәй Юғары хоккей лигаһының Братина кубогы (2012, 2013), Рәсәй чемпионатының көмөш (2014) һәм бронза (2016) миҙалдары эйәһе. Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
Дөйөм исемлек
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1798: Томас Джеймс Хендерсон, Англия астрономы.
- 1856: Вудро Вильсон, АҠШ-тың 28-се президенты.
- 1878: Николай Павлович Брюханов, СССР-ҙың дәүләт эшмәкәре.
- 1884: Карел Андел, Чехословакия астрономы, Ай картаһын төҙөүсе (1924).
- 1897: Иван Степанович Конев, СССР-ҙың хәрби эшмәкәре, Советтар Союзы Маршалы.
- 1903: Джон фон Нейман, Венгрия һәм АҠШ математигы.
- 1954: Дензел Вашингтон, АҠШ актёры.
- 1969: Линус Торвальдс, Финляндия программисы, «Linux» системаһын төҙөүсе.
- 1923: Густав Эйфель, Франция инженеры, Эйфель башняһын төҙөүсе.
- 1925: Сергей Есенин, Рәсәй империяһы, Совет Рәсәйе һәм СССР шағиры.
- 1994: Георгий Филиппович Байдуков, СССР-ҙың хәрби осоусыһы.
